განოიდები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
განოიდები
აღწერა
თევზების ჯგუფი
სამეცნიერო სახელი
Ganoidomorpha
მშობლიური ტაქსონი
სხივფარფლიანი თევზები
წარმომადგენლები

განოიდები, განოიდური თევზები (ლათ. Ganoidomorpha) — სხივფარფლიანი თევზების ჯგუფი. წარსულში მრავალრიცხოვანი იყო, განსაკუთრებით დევონურ პერიოდში. სხეულის სიგრძე 3–5 სმ-დან (ნამარხი ფორმები) 9 მეტრამდეა. განოიდებმა შეინარჩუნეს რიგი ძველი ნიშან-თვისებები, რომლებიც სხვა სხივფარფლიან თევზებს არ აქვთ: ჩონჩხში მრავალი ხრტილია, ზოგიერთს შემორჩენილი აქვს ქორდა, მალები უსხეულოა, ქალის შიდა კოლოფი ხრტილოვანია; ქვედა ყბა შედგება მრავალი გაძვალებული ნაწილისგან. ქერცლი (განოიდური, რომბული) ზემოდან დაფარულია ემალისებრი ნივთიერებით (განოინით). კუდის ფარფლი ჰეტეროცერკალურია. შენარჩუნებულია საშხეფი — სპეციალური ნახვრეტი სალაყუჩე სარქვლის ზემოთ (როგორც ზვიგენებს) და, სხვადასხვა ხარისხით, სპირალური სარქველი ნაწლავში და არტერიული კონუსი გულში. დღეისათვის მცხოვრები სახეობები გაერთიანებულია ორ ჯგუფში: 1) ხრტილოვანი განოიდები (Chondrostei, Chondrosteimorpha) ორი რიგით — ზუთხისნაირნი და მრავალფარფლასნაირნი (ეს უკანასკნელი სადავოა); 2) ძვლიანი განოიდები, ანუ მთელძვლოვანნი (Holostei, Holosteimorpha) ასევე ორი რიგით — ამიისნაირნი (Amiiformes) ერთადერთი სახეობით (შლამის თევზი) და ჯავშნიანნი (Lepisosteiformes) ერთი ოჯახით (კაიმანისებრი თევზები). ძვლიან განოიდებს ახასიათებთ საღერძე ჩონჩხის გაძვალება და საცურავი ბუშტის უჯრედოვნება, ამ უკანასკნელს პრიმიტიული ფილტვის ფუნქცია შეუძლია შეასრულოს.[1]

განოიდების ორი ჯგუფის ნათესაური კავშირის კლადოგრამა:

Actinopteri

ხრტილოვანი განოიდები

ახალფარფლიანები

მთელძვლოვანნი (ძვლიანი განოიდები)

ძვლიანი თევზები

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. Решетников Ю. С. Ганоидные рыбы // Большая российская энциклопедия. т. 6. — М., 2006. — стр. 388–389.