განათლება ესტონეთში
განათლება ესტონეთში — ცოდნის შეძენის სისტემა, რომელიც მოიცავს საბაზისო, პროფესიულ და დამატებით განათლებას.
საგანმანათლებლო სისტემა დაფუძნებულია ოთხდონიან სისტემაზე. ფუნქციონირებს სკოლამდელი, დაწყებითი, საშუალო და უმაღლესი განათლება. [1] არსებობს სკოლებისა და საგანმანათლებლო ინსტიტუტების ფართო ქსელი. ესტონეთის საგანმანათლებლო სისტემა შედგება სახელმწიფო, მუნიციპალური, საჯარო და კერძო საგანმანათლებლო დაწესებულებებისგან.
ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OSED) კვლევის შედეგების მიხედვით PISA-2018 (დაახლოებით 600 ათასი 15 წლის სკოლის მოსწავლეს ჩაუტარდა ჩაუტარდა 79 ქვეყანაში), ესტონეთმა პირველი ადგილი დაიკავა [2] .
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ესტონეთში სასკოლო განათლების ისტორია იწყება პირველი სამონასტრო და საკათედრო სკოლებით, რომლებიც გაჩნდა მე-13 - მე-14 საუკუნეებში. პირველი პრაიმერი ესტონურად 1575 წელს გამოიცა. ესტონეთის უძველესი უნივერსიტეტია ტარტუს უნივერსიტეტი, რომელიც დააარსა შვედეთის მეფემ გუსტავ II ადოლფმა 1632 წელს .
მე-19 საუკუნის ბოლოს, მასობრივი საჯარო განათლების საშუალებით ესტონელები მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე წიგნიერი ხალხი გახდა: 1881 წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის 94%–ს შეეძლო კითხვა, ხოლო მოსახლეობის 48%–ს შეეძლო წერა–კითხვა. [3]
1919 წელს გაიხსნა საუნივერსიტეტო კურსები ესტონურ ენაზე.
სასკოლო განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2009 წლის მონაცემებით ესტონეთში 589 სკოლაა. [4] (მასწავლებლების 86 % -ს ქალები შეადგენენ). [5]
2015 წლის PISA-ს კვლევის მიხედვით, ესტონელი სტუდენტები ევროპაში პირველ ადგილს იკავებდნენ, ხოლო მსოფლიოში — მესამეს. [6]
2022 წლის ოქტომბერში დამტკიცდა მთავრობის სამოქმედო გეგმა 2030 წლამდე ყველა სკოლების ესტონურ ენის სწავლებაზე გადაყვანის შესახებ. [7]
Უმაღლესი განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უმაღლესი აკადემიური განათლება ესტონეთში სამ საფეხურად იყოფა: ბაკალავრიატი, ასპირანტურა და დოქტორანტურა. ზოგიერთ სპეციალობაში (საბაზისო სამედიცინო განათლება, ვეტერინარული მედიცინა, ფარმაცია, სტომატოლოგია, საინჟინრო არქიტექტურა და სკოლის მასწავლებელთა პროგრამა) ბაკალავრის და მაგისტრის ხარისხი გაერთიანებულია ერთ ხარისხში. [8] ესტონეთის საჯარო უნივერსიტეტებს უფრო მეტი დამოუკიდებლობა აქვთ, ვიდრე გამოყენებითი უმაღლესი სასწავლებლებს. გარდა უნივერსიტეტის აკადემიური ცხოვრების ორგანიზებისა, უნივერსიტეტებს შეუძლიათ წარმოადგინონ ახალი სასწავლო პროგრამები, დაამტკიცონ წესები და პირობები, ბიუჯეტი, დაამტკიცონ განვითარების გეგმა, აირჩიონ რექტორი და შეზღუდონ აქტივების რეზოლუცია. [9]
ესტონეთში არაერთი სახელმწიფო და კერძო უნივერსიტეტია. უმსხვილესი სახელმწიფო უნივერსიტეტებია ტარტუს უნივერსიტეტი, ტალინის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი, ტალინის უნივერსიტეტი, ესტონეთის სიცოცხლის მეცნიერებათა უნივერსიტეტი, ესტონეთის ხელოვნების აკადემია. ყველაზე დიდი კერძო უნივერსიტეტია აუდენტესის საერთაშორისო უნივერსიტეტი .
ინგლისურ და რუსულ ენებზე კურსების ხელმისაწვდომობის, ასევე უფასო განათლების გამო, ესტონეთში უმაღლესი განათლება პოპულარობით სარგებლობს აპლიკანტებს შორის დსთ-ს ქვეყნებიდან, მათ შორის რუსეთიდან.
Მეცნიერება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ესტონეთის მეცნიერებათა აკადემია არის სახელმწიფო მეცნიერებათა აკადემია ესტონეთში.
IT ინდუსტრია ესტონეთში გაჩნდა 1950-იანი წლების ბოლოს, როდესაც დაარსდა პირველი კომპიუტერული ცენტრები ტარტუსა და ტალინში . ესტონელმა სპეციალისტებმა 1980-იან წლებამდე დიდი წვლილი შეიტანეს საბჭოთა კავშირის სხვადასხვა სამინისტროს პროგრამული სტანდარტების შემუშავებაში. [10] [11]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Министерство образования и развития. ციტირების თარიღი: 2009-11-04
- ↑ «Образовательное чудо»: в ОЭСР эстонские школьники первые, латвийские — 24-е დაარქივებული 2021-07-24 საიტზე Wayback Machine. // LSM.lv, 3 декабря, 2019
- ↑ Рууз В.-Р.. Народное образование как фундамент собственной государственности. Эстоника. Институт Эстонии. ციტირების თარიღი: 2022-10-14.
- ↑ Эстонская образовательная информационная система დაარქივებული 2009-06-17 საიტზე Wayback Machine. , (ესტონური)
- ↑ Квартальный бюллетень статистики Эстонии. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-06-12. ციტირების თარიღი: 2018-06-05
- ↑ PISA. Haridus- ja Noorteamet. ციტირების თარიღი: 2022-11-5
- ↑ План действий по переходу на эстоноязычное обучение утвержден правительством. Министерство образования и науки Эстонии. ციტირების თარიღი: 2022-11-05
- ↑ Национальные сводные ведомости о системах образования в Европе и проводимых реформах: Эстония. Eurydice (Февраль 2009). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-04-10. ციტირების თარიღი: 2009-11-04.
- ↑ Реализация Болонского соглашения в Эстонии. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-07-09. ციტირების თარიღი: 2009-11-04.
- ↑ A. Kalja, J. Pruuden, B. Tamm, E. Tyugu, Two Families of Knowledge Based CAD Environments. In: Software for Manufacturing (North-Holland), 1989, pp 125—134
- ↑ H. Jaakkola, A. Kalja, Estonian Information Technology Policy in Government, Industry and Research. In: Technology Management: Strategies and Applications. (Vol. 3, No. 3), 1997, pp 299—307