გაგრის ბრძოლა

გაგრის ბრძოლა
აფხაზეთის ომი ნაწილი
თარიღი	1—6 ოქტომბერი, 1992
მდებარეობა	გაგრა, აფხაზეთი
შედეგი	აფხაზების გამარჯვება
მხარეები
აფხაზი სეპარატისტები მთიელ ხალხთა კონფედერაცია რუსეთის ფედერაცია საქართველო
მეთაურები
შამილ ბასაევი გიორგი ყარყარაშვილი
ძალები
3000-4000 ჯარისკაცი 3000 ჯარისკაცი
დანაკარგები
100 ჯარისკაცი 300 ჯარისკაცი 397 მშვიდობიანი მოსახლე

გაგრის ბრძოლა — ბრძოლა საქართველოს შეიარაღებულ ძალებსა და აფხაზ სეპარატისტებს შორის. დასრულდა აფხაზთა გამარჯვებით.

ბრძოლა

15 აგვისტოს, ომის დაწყებიდან მეორე დღეს საქართველომ გაგრაში გადასხა ქართული დესანტი, რომელმაც იმავე დღეს უბრძოლველად დაიკავა ქალაქი და დაბა კოლხიდა, ხოლო 19 აგვისტოსთვის მთლიანად დაიკავა ტერიტორია მდინარე ფსოუმდე. აფხაზები სოფელ ბზიფთან გამაგრდნენ.

გაგრის კომენდანტად დაინიშნა მაშველთა კორპუსის - „მხედრიონის“ ადგილობრივი ორგანიზაციის ხელმძღვანელი ბადრი ფირცხელიანი. ამავე დროს სახელმწიფო საბჭომ გაგრაში თავისი რწმუნებულიც დანიშნა. ეს თანამდებობა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების დარბაზის წევრმა ჯონი ლატარიამ დაიკავა.

3 სექტემბერს რუსეთის პრეზიდენტმა ბორის ელცინმა მოიწვია საქართველოს სახელმწიფო საბჭოს თავმჯდომარე ედუარდ შევარდნაძე მოსკოვში. ოფიციალურად ეს იყო ორი ქვეყნის ლიდერის შეხვედრა, მაგრამ მისი ფორმატი მაინც განსხვავებული იყო. ფაქტობრივად, ეს იყო მოლაპარაკებები ქართულ და აფხაზურ მხარეებს შორის რუსეთის პრეზიდენტის შუამავლობით, რომელიც მთვარი არბიტრის როლში გამოდიოდა. გარდა ამისა, შეხვედრაში მონაწილეობდნენ რუსეთის ფედერაციაში შემავალი ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკებისა და მხარეების ხელმძღვანელები. ხელი მოეწერა ე.წ. „მოსკოვის შეხვედრის შემაჯამებელ დოკუმენტს“. უნდა შექმნილიყო კონტროლისა და ინსპექციის კომისია, რომელსაც დაევალებოდა „უკანონო შეიარაღებული ფორმირებებისა და ჯგუფების“ განიარაღება და დაშლა, მათი არდაშვება აფხაზეთში, აგრეთვე, „კონფლიქტის ზონის მთელ პერიმეტრზე“ მკაცრი კონტროლის უზრუნველყოფა. აფხაზეთში უნდა დარჩენილიყო საქართველოს რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალების შეზღუდული კონტინგენტი (იმდენი, რამდენიც საჭირო იყო „ამ შეთნახმების მიზნების — რკინიგზებისა და სხვა გარკვეული ობიექტების დაცვა — მისაღწევად“). 5 სექტემბრის 12 საათიდან მხარეებს უნდა შეეწყვიტათ სამხედრო მოქმედებები და დაეწყოთ მოლაპარაკებები კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მიზნით.

1 ოქტომბერს საღამოს ექვს საათზე, აფხაზურმა მხარემ საქართველო შეთანხმების დაარღვევაში დაადანაშაულა და შეტევაზე გადმოვიდა. წითელი ჯვრის საგუშაგო, რომელსაც ლესელიძეს ბატალიონი იცავდა, რამდენიმე წუთში აიღეს. უკან დაიხია „ავაზას“ ქვედანაყოფმაც. აფხაზთა მძიმე ტექნიკამ ის ადგილები გაიარა, რომელიც წინასწარ დანაღმული უნდა ყოფილიყო. შვიდი საათისთვის მოწინააღმდეგე უკვე დაბა კოლხიდას მიუახლოვდა. აფხაზთა დამრტყმელ ძალას შამილ ბასაევის კონფედერადთა ბატალიონი და კაზაკები შეადგენდნენ. რამდენიმე საათში აფხაზებმა კოლხიდაში მდებარე შტაბი და უნივერმაღის შენობა დაიკავეს. 1 ოქტომბერს კოლხიდა დაეცა.

მეორე დღეს დილის ექვსი საათისთვის მოწინააღმდეგემ შეტევა განაახლა და ქალაქ გაგრისკენ დაიძრა. ამ დროისთვის გაგრაში საქართველოს რესპუბლიკის შეიარაღებული ნაწილები საკმაოდ შეთხელებული იყო. ქართული ჯარი არაორგანიზებულად შეხვდა მტრის თავდასხმას. არ არსებობდა ქალაქის დაცვის ერთიანი გეგმა, ჯარისკაცებს სანგრებიც კი არ ჰქონდათ გათხრილი. იმ დროს, როდესაც გაგრაში დაახლოებით 3000 შეიარაღებული ჯარისკაცი და რამდენიმე ერთეული ჯავშანტექნიკა იმყოფებოდა, ქალაქში შესასვლელ 4-კილომეტრიან მონაკვეთს სულ 109 კაცი იცავდა. ცხრა საათზე მოწინააღმდეგემ რკინიგზის სადგური აიღო. ერთ საათში აფხაზები უკვე ქალაქის ცენტრში იყვნენ. 2 ოქტომბერს გაგრა დაეცა. ქალაქის აღების შემდეგ, სეპარატისტები ქართულ მოსახლეობას სასტიკად გაუსწორდნენ. დახოცილთა გვამები პირდაპირ ქალაქის ქუჩებში ეყარა.

აფხაზებმა გააგრძელეს წინსვლა, 5 ოქტომბერს აიღეს განთიადი და ლესელიძე და თავიანთ კონტროლს დაუქვემდებარეს საქართველო-რუსეთის სახელმწიფო საზღვრის აფხაზეთის მონაკვეთი მდ. ფსოუს გასწვრივ. აფხაზთა ხელში აღმოჩნდა გაგრის დაჯგუფების მთელი არსენალი.

ანალიტიკოსების შეფასებით, გაგრის აღება აფხაზი სეპარატისტებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო, რადგან ზამთრის დადგომასთან ერთად იკეტებოდა მთებზე გადასასვლელი ბილიკები და თუ აფხაზები რუსეთთან საზღვარს არ გახსნიდნენ, ისინი ბლოკადაში მოექცეოდნენ და ვერ მიიღებდნენ ლოგისტიკურ დახმარებას რუსეთისგან.

აგრეთვე იხილეთ

• აფხაზეთის ომის სამხედრო-პოლიტიკური ქრონიკა (1992–1993)