ბულგარეთის მონარქების სია

ბულგარეთის მონარქების სია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქვემოთ მოცემულია ბულგარეთის მონარქების სია.

სურათი	ტიტული	სახელი	მმართველობის წლები	შენიშვნები/გარდაცვალება
ბულგარეთის პირველი იმპერია (681-1018)[რედაქტირება \| წყაროს რედაქტირება]
დულოს დინასტია (681-753)
	ხანი	ასპარუხი	681-700	ხანის შვილი კუბრატი, დიდი ბულგარეთის მმართველი. 680 წელს ონგალის ომში გამარჯვების შემდეგ მან ჩამოაყალიბა თანამედროვე ბულგარეთი. გარდაიცვალა 700 წელს ხაზარების წინააღმდეგ ბრძოლაში.
	ხანი	ტერველი	700-721	მიიღო კეისარის ტიტული 705 წელს. გარდაიცვალა 721 წელს.
	ხანი	კორმესი	721-738	გარდაცვალების თარიღი უცნობია.
	ხანი	სევარი	738-753	დულოს დინასტიის უკანასკნელი მმართველი. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით 753 წელს.
ვოკილის დინასტია (753-762)
	ხანი	კორმისოში	753-756	არასტაბილუროის პერიოდის დასაწყისი. გადადგა 756 წელს.
	ხანი	ვინეხი	756-762	მოკლეს 762 წელს.
უგაინების დინასტია (762-765)
	ხანი	ტელეცი	762-765	მოკლეს 765 წელს.
დინასტიის გარეშე (765-766)
	ხანი	საბინი	765-766	შესაძლოა იყო სლავური წარმოშობის. გადააყენა სახალხო საბჭომ 766 წელს. გაიქცა ბიზანტიის იმპერიაში.
ვოკილის დინასტია (766)
	ხანი	უმორი	766	ქვეყანას მართავდა მხოლოდ 40 დღე. გადააყენეს 766 წელს და გაიქცა ბიზანტიის იმპერიაში.
დინასტიის გარეშე (766-803)
	ხანი	ტოქტუ	766-767	მოკლეს მისმა ოპოზიციონერებმა დუნაის ტყეში 767 წელს.
	ხანი	პაგანი	767-768	მოკლეს მისმა ხელქვეითებმა ვარნაში.
	ხანი	ტელერგი	768-777	გაიქცა კონსტანტინოპოლში 777 წელს.
	ხანი	კარდამი	777-803	საშინაო კრიზისის დასასრული. ქვეყნის სტაბილიზაციის და კონსოლიდაციის პერიოდი. გარდაცვალების თარიღი უცნობია.
კრუმი/დულოს დინასტია(803-977)
	ხანი	კრუმი	803-814	ცნობილი პლიშკას ბრძოლაში გამარჯვების გამო, სადაც დაიღუპა ბიზანტიის იმპერატორი ნიკიფორე I. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით 814 წლის 13 აპრილს.
	დიდი ხანი (კანასუბიგი) ბევრი ბულგარელის მმართველი	ომურტაგი	814-831	ცნობილი თავისი კონსტრუქიული პოლიტიკით, ადმინისტრაციული რეფორმებით და ქრისტიანების დევნით.
	ხანი	მალამირი	831-836	ომურტაგის მესამე და უმცროსი შვილი. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით ახალგაზრდა ასაკში.
	ხანი	პრესიანი	836-852	თითქმის მთელი მაკედონია მოაქცია ბულგარეთის საზღვრებში.
	პრინცი (კნიაზი)	ბორის I	852-889	ბულგარეთის გაქრისტიანება; გამოაცხადა ძველი სლავური ენა სახელმწიფოს და ეკლესიის ოფიციალურ ენად. გადადგა ტახტიდან 883 წელს, გარდაიცვალა 902 წლის 2 მაისს, 80 წლის ასაკში. შერაცხულია წმინდანად.
	პრინცი	ვლადიმირ-პასატე	889-893	ბორის I-ს უფროსი შვილი. სურდა ტენგრიიზმის აღდგენა. გადააყენა და დააბრმავებინა მამამისმა 893 წელს.
	პრინცი/იმპერატორი (ცარი) იმპერატორი ბულგარელთა და რომაელთა, ბულგარელთა იმპერატორი (ფაქტობრივად)	სიმეონ I	893-927	ბორის I-ს მესამე შვილი, ემზადებოდა ბერობისთვის, მაგრამ სამეფო ტახტზე ავიდა პრესლავის სახალხო საბჭოს დახმარებით. ბულგარეთმა მიაღწია აპოგეას და უდიდეს ტერიტორიულ საზღვრებს. ოქროს ხანა ბულგარული კულტურისთვის. გარდაიცვალა გულის შეტევით 927 წლის 27 მაისს, 63 წლის ასაკში.
	იმპერატორი იმპერატორი ბულგარელთა	პეტრე ბულგარელი	927-969	სიმეონ I-ს მეორე შვილი. მართავდა 42 წელი, რაც ყველაზე გრძელი პერიოდია ბულგარეთის ისტორიაში. გადაყენებული იქნა 969 წელს და გარდაიცვალა ბერად ყოფნის დროს, 970 წლის 30 იანვარს. შერაცხულია წმინდანად.
	იმპერატორი	ბორის II	970-971	პეტერ I-ს უფროსი შვილი. განდევნეს ბიზანტიელებმა 971. მოკლულ იქნა ბულგარეთის საზღვართან ბულგარეთის გვარდიის მიერ 977 წელს, როცა ის ქვეყანაში ბრუნდებოდა.
	იმპერატორი	რომანი	977-991 (997)	პეტერ I-ს მეორე შვილი. ბიზანტიელთა მიერ იქნა კასტრირებული, მაგრამ დაბრუნდა ბულგარეთში 977 წელს. 991 წელს ბრძოლის დროს დაიჭირეს ბიზანტიელებმა და გარდაიცვალა 997 წელს კონსტანტინოპოლის ციხეში.
კომეტოპულების დინასტია (997-1018)
	იმპერატორი იმპერატორი ბულგარელთა	სამუელი	997-1014	რომანის თანამმართველი და გენერალი 976 და 997 წლებში. ოფიციალურად გამოცხადდა ბულგარეთის იმპერატორად 997 წელს. გარდაიცვალა გულის შეტევით 1014 წლის 6 ოქტომბერს, 69-70 წლის ასაკში.
	იმპერატორი	გავრილ რადომირი	1014-1015	სამუელის უმცროსი შვილი, აკურთხეს 1014 წლის 15 ოქტომბერს. მოკლა მისმა ბიძაშვილმა ვლადისლავმა 1015 წლის აგვისტოში.
	იმპერატორი	ივან ვლადისლავი	1015-1018	არონის შვილი და სამუელის ძმისწული. მოკვდა დრაჩის ალყის დროს. მისმა სიკვდილმა გამოიწვია ბულგარეთის პირველი იმპერიის დასასრული, რომლის ანექსიაც მოახდინა ბიზანტიის იმპერიამ.
მონარქები ბიზანტიის მმართველობის დროს (1018–1185)[რედაქტირება \| წყაროს რედაქტირება]
კომეტოპულების დინასტია
	იმპერატორი	პეტერ II დელიანი	1040-1041	მიჩნეულია, რომ იყო გავრილ რადომირის შტამომავალი.
	იმპერატორი	პეტერ III	1072	სამუელის შთამომავალი, ბულგარეთის გამოცხადებული იმპერატორი პეტერ I-ს შემდეგ გიორგი ვოიტეხის აჯანყებისას.
ბულგარეთის მეორე იმპერია (1185–1396)[რედაქტირება \| წყაროს რედაქტირება]
ასენთა დინასტია
	იმპერატორი	პეტერ IV	1185-1190	სახელად თეოდორე, გამოცხადებული იყო ბულგარეთის იმპერატორად, როგორც პეტერ IV ასენის და პეტერის ამბოხებების დროს. 1190 წელს მან გადასცა ტახტი მის უმცროს ძმას.^[1]
	იმპერატორი	ივან ასენ I	1190-1196	პეტერ IV-ს უმცროსი ძმა. წარმატებული გენერალი, მმართველობდა 1196 წლამდე. მოკლა მისმა ძმისშვილმა ივანკომ.^[2]
	იმპერატორი	პეტერ IV	1196-1197	მოკლეს 1197 წელს.^[1]
	იმპერატორი იმპერატორი ბულგარელთა და ვლახთა	კალოიანი	1197-1207	ასენის და პეტერის მესამე ძმა. გააფართოვა ბულგარეთის საზღვრები და დადო ხელშეკრულება კათოლიკურ ეკლესიასთან. მოკლეს შეთქმულებმა თესალონიკის ალყის დროს.^[3]
	იმპერატორი	ბორილი	1207-1218	კოლოიანის დისშვილი. გადააყენეს და დააბრმავეს 1218 წელს.^[4]
	იმპერატორი იმპერატორი ბულგარელთა და ბერძენთა	ივან ასენ II	1218-1241	ივან ასენ I-ს უფროსი შვილი. მისი მმართველობის დროს ბულგარეტის მეორე იმპერიამ მიაღწია აპოგეას. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით 1241 წლის 24 ივნისს, 46-47 წლის ასაკში.^[5]
	იმპერატორი	კალიმან I ასენი	1241-1246	ივან ასენ II-ს შვილი. დაიბადა 1834 წელს, გარდაიცვალა, ან მოიაწმლა 1246 წელს, 12 წლის ასაკში.^[6]
	იმპერატორი	მიხაილ II ასენი	1246-1256	ივან ასენ II-ს შვილი. მოკლა ივან ასენ II-ს შვილმა კალიმანმა.^[7]
	იმპერატორი	კალიმან II ასენი	1256	მოკლეს 1256 წელს.^[8]
	იმპერატორი	მიცო ასენი	1256-1257	გაიქცა ნიკეას იმპერიაში 1261 წელს.^[9]
	იმპერატორი უფალი ქრისტეს ერთგული და ბულგარელთა მმართველი	კონსტანტინ ტიხ ასენი	1257-1277	სკოპიეს ბოლიარი. მოკლა გლეხთა ლიდერმა ივაილომ 1277 წელს.^[10]
	იმპერატორი	ივან ასენ III	1279-1280	მიცო ასენის უმცროსი შვილი. გაიქცა კონსტანტინოპოლში ხაზინიანად.^[11]
დინასტიის გარეშე
	იმპერატორი	ივაილო	1277-1280	გლეხთა აჯანყების მეთაური. გაიქცა ოქროს ურდოში, მაგრამ მოკლა მონღოლთა ხანმა ნოგაიმ.^[12]
ტერტერთა დინასტია (1280–1292)
	იმპერატორი	გიორგი ტერტერ I	1280-1292	გაიქცა ბიზანტიის იმპერიაში 1292 წელს, გარდაიცვალა ბულგარეთში 1308-1309 წელს.^[13]
დინასტიის გარეშე (1292–1300)
	იმპერატორი	სმილეცი	1292-1298	მკოლეს, ან ბუნებრივი სიკვდილით გარდაიცვალა 1298 წელს.^[14]
	იმპერატორი	ჩაკა	1299-1300	მონღოლეთის ხანის, ნოგაის შვილი. ჩამოახრჩვეს ციხეში 1300 წელს.
ტერტერთა დინასტია (1300–1322)
	იმპერატორი	თეოდირ სტანისლავი	1300-1321	გიორგი ტერტერ I-ს შვილი. ახალგაზრდობა გაატარა ტყვეობაში ოქოს ურდოში. მისი მმართველობის დროს აღორძინდა ბულგარეთი. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით 1321 წელს, 50-55 წლის ასაკში.^[15]
	იმპერატორი	გიორგი ტერტერ II	1321-1322	თეოდორ სტანისლავის შვილი. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით 1322 წელს.^[16]
შიშმანთა დინასტია (1323–1396)
	იმპერატორი	მიხაილ III შიშმანი	1323-1330	სასიკვდილოდ დაიჭრა სერბების წინააღმდეგ ბრძოლის დროს, 1330 წლის 28 ივლისს.^[17]
	იმპერატორი	ივან სტეფანი	1330-1331	მიხაილ III შიშმანის შვილი. გააძევეს 1331 წლის მარტში და გაიქცა სერბეთში.^[18] შესაძლოა გარდაიცვალა 1373 წელს.
	იმპერატორი უფალი ქრისტეს ერთგული იმპერატორი და მმართველი ყოველთა ბულგართა და ბერძენთა	ივან ალექსანდრე	1331-1371	ასენის, ტერტერთა და შიშმანთა დინასტიის შთამომავალი. მეორე ოქროს ხანა ბულგარული კულტურისთვის. გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით 1371 წლის 17 თებერვალს, ბულგარეთი გაუყო თავის შვილებს.^[17]
	იმპერატორი უფალი ქრისტეს ერთგული იმპერატორი და მმართველი ყოველთა ბულგართა და ბერძენთა	ივან შიშმანი	1371-1395	ივან ალექსანდრე მეოთხე შვილი. თავი მოკვეთეს ოტომანებმა 1395 წლის 3 ივნისს.^[19]
	იმპერატორი იმპერატორი ბულგარელთა	ივან სრაციმირი	1356-1396	ივან ალექსანდრეს მესამე შვილი. მმართველობდა ვიდინში. შეიპყრეს ოტომანებმა 1396 წელს სიკვდილით დასაჯეს ბურსას ციხეში.^[20]
	იმპერატორი	კონდტსნტინე II	1397–1422	ივან სრაციმირის შვილი. მას გვირგვინი 1395 წელს მამამისმა დაადგა.
ბულგარეთის სამთავრო და ბულგარეთის სამეფო (1878–1946)[რედაქტირება \| წყაროს რედაქტირება]
ბატენბერგთა დინასტია
	პრინცი	ალექსანდრ I	29 აპრილი 1879 - 7 სექტემბერი 1886	გადადგა რუსების ზეწოლის გამო. გარდაიცვალა 1893 წლის 23 ოქტომბერს გრაცში.
საქსონ-კობურგ-გოთთა დინასტია
	პრინცი/მეფე (ცარი)	ფერდინანდ I	7 ივლისი, 1887 - 3 ოქტომბერი, 1918	გახდა ცარი (საერთაშორისოდ აღიარებული, როგორც მეფე) დამოუკიდებლობის ოფიციალურად გამოცხადების შემდეგ, 1908 წლის 22 სექტემბერს. გადადგა 1918 წლის 3 ოქტომბერს, პირველ მსოფლიო ომში დამარცხების შემდეგ. გარდაიცვალა 1948 წლის სექტემბერში კობურგში.
	მეფე (ცარი)	ბორის III	3 ოქტომბერი, 1918 - 28 აგვისტო, 1943	გარდაიცვალა 1943 წლის 28 აგვისტოს გაურკვეველ ვითარებაში.
	მეფე (ცარი)	სიმეონ II	28 აგვისტო, 1943 - 15 სექტემბერი, 1946	მონარქია დაამხეს კომუნისტებმა. ის იყო ბულგარეთის 47-ე პრემიერ-მინისტრი 2001 წლის 24 ივლისიდან 2005 წლის 17 აგვისტომდე.