ბინაგადის ბრძოლა
| ბინაგადის ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| თარიღი | 1918 წლის 26 აგვისტო - 1918 წლის 1 სექტემბერი | ||
| მდებარეობა | ბინაგადი, ბაქო, აზერბაიჯანი | ||
| შედეგი | ოსმალეთ-აზერბაიჯანის გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
ბინაგადის ბრძოლა (აზერ. Binəqədi döyüşü; თურქ. Binegedi savaşı) — ბრძოლა პირველ მსოფლიო ომში, რომელიც გაიმართა 1918 წლის 26-31 აგვისტოს ოსმალეთ-აზერბაიჯანის კოალიციურ ძალებსა და ბრიტანულ-სომხურ-რუსულ ძალებს შორის.[1] ბინაგადის ბრძოლა ბაქოს ბრძოლის ნაწილია.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1917 წელს რუსეთის მეფის ტახტიდან გადაგდების შემდეგ კავკასიის ფრონტი შეწყდა. 1917 წლის 9 მარტს ამიერკავკასიაში რუსეთის დროებითი მთავრობის მიერ კავკასიის ფრონტზე ომის დროს დაკავებულ ტერიტორიებზე ადმინისტრაციული ხარვეზის აღმოსაფხვრელად შეიქმნა სპეციალური ამიერკავკასიის კომიტეტი. 1917 წლის ნოემბერში თბილისში შეიქმნა დამოუკიდებელი ამიერკავკასიის პირველი მთავრობა, რომელსაც სანქტ-პეტერბურგის ბოლშევიკების ხელში ჩაგდების შემდეგ ამიერკავკასიის კომისარიატი ეწოდა.[2] 1917 წლის 5 დეკემბერს „ამიერკავკასიის კომიტეტმა“ დაამტკიცა ერზინჯანის ზავი.[3]
1918 წლის 10 თებერვალს მოხდა სეიმის შეკრება, რითაც მიიღეს გადაწყვეტილება დამოუკიდებლობის დამყარების შესახებ. 1918 წლის 24 თებერვალს სეიმმა ამიერკავკასია დამოუკიდებლად გამოაცხადა ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის დაქვემდებარების ქვეშ.[4]
1918 წლის 3 მარტს დიდმა ვეზირმა თალაათ-ფაშამ ხელი მოაწერა ბრესტ-ლიტოვსკის ხელშეკრულებას რუსეთის სფსრ-სთან. ბრესტ-ლიტოვსკის ხელშეკრულება ითვალისწინებდა საზღვრის ომამდელ მდგომარეობაში დაბრუნებას და ქალაქების ბათუმის, ყარსის და არტაანის გადაცემას ოსმალეთის იმპერიისთვის. 1918 წლის 14 მარტიდან - აპრილამდე ტრაპიზონის სამშვიდობო კონფერენცია გაიმართა ოსმალეთის იმპერიასა და სეიმის დელეგაციას შორის.[5]
1918 წლის 9 მარტს აზერბაიჯანული დივიზიის მეთაურის გენერალ ტალიშინსკის და მისი ოფიცრების დაპატიმრებამ გაამძაფრა ანტისაბჭოთა გრძნობები ბაქოს აზერბაიჯანელ მოსახლეობაში. 30 მარტს ცნობის საფუძველზე, რომ გემის ეველინას ეკიპაჟი შეიარაღებული იყო და მზად იყო საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ აჯანყებისთვის, საბჭოთა კავშირმა განაიარაღა გემის ეკიპაჟი.[6][7]
1918 წლის მაისში აზერბაიჯანმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. იმ დროს სახელმწიფოს მთავარი მიზანი ბაქოს გათავისუფლება იყო. ამაში მას ოსმალეთის იმპერია დაეხმარა. 1918 წლის ივნისში დაიწყო სამხედრო მოქმედებები ბაქოს გასათავისუფლებლად.[8]
მარტის მოვლენების დროს მოხდა ბოლშევიკების და შეიარაღებული სომხური ნაწილების ხოცვა-ჟლეტა ქალაქ ბაქოში და ბაქოს გუბერნატორის სხვა ადგილებში 12000-მდე აზერბაიჯანელის მიერ. ამ მოვლენებმა ასევე გამოიწვია ხოცვა-ჟლეტის სერია მთელ აზერბაიჯანში.
ბინაგადის ბრძოლა ბაქოს ბრძოლის მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო. ბრძოლის მთავარი მიზანი იყო სოფელ ბინაგადის მახლობლად 311 და 364 ბორცვების აღება.[9] 26 აგვისტოს დაწყებულ ბრძოლაში მე-13 ქვეითმა პოლკმა დაიპყრო ბორცვი 364. 311-ე ბორცვის აღება ვერ მოხერხდა. 27 აგვისტოს ცენტრალური კასპიის დიქტატურამ სცადა დაებრუნებინა ბორცვი 364, მაგრამ ეს ვერ მოხერხდა. ცოტა ხნის შემდეგ 311 ბორცვი აზერბაიჯანელებმა აიღეს. სოფელ ბინაგადის გარდა აზერბაიჯანელებმა დაიკავეს სოფლები დიღა და მოჰამადიც.[10]
ბრძოლის შემდეგ გენერალმა ლიონელ დანსტერვილმა განაცხადა, რომ „დედამიწაზე ვერც ერთი ძალა ვერ წაართმევდა ბაქოს თურქებს“. ამრიგად, ბაქოს ჩრდილოეთით ცენტრალური კასპიის დიქტატურამ უკან დაიხია და მნიშვნელოვანი პოზიციები დაიკავა ბაქოს განთავისუფლებისთვის გადამწყვეტი შეტევის ორგანიზებისთვის.[11]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Firuz Kazemzadeh. Struggle For Transcaucasia (1917—1921), New York Philosophical Library, 1951.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ბინაგადის ბრძოლა ვებ-გვერდზე historynet.com
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Yale, William (1968) Near East: A Modern History p. 247
- ↑ Swietochowski, Tadeusz (1985) Russian Azerbaijan, 1905–1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. United Kingdom: Cambridge University Press, გვ. 106. ISBN 0-521-26310-7.
- ↑ Robert M. Slusser and Jan F. Triska (1959), A Calendar of Soviet Treaties, 1917–1957 (Stanford University Press), p. 2.
- ↑ Kazemzadeh 1951, p. 103
- ↑ Kazemzadeh 1951, p. 87
- ↑ Kazemzadeh 1951, p. 70
- ↑ Документы об истории гражданской войны в С.С.С.Р., Vol. 1, pp. 282–283.
- ↑ Balmain Mowat, Robert. A History of European Diplomacy, 1914-1925. Longmans: Green & Company, გვ. 203.
- ↑ Süleymanov, Mehman (2014). Nuru paşa və silahdaşları. Baku, გვ. 111.
- ↑ YÜCEER, Nâsır (1996). Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan harekatı - Azerbaycan ve Dağıstanın bağımsızlık kazanması. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
- ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası 2 cilddə. I cild. Bakıː Lider nəşriyyatı, 2004, s.255-256