შინაარსზე გადასვლა

ბელადის ორქიდეა

სტატიის შეუმოწმებელი ვერსია
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
მოჩვენების ორქიდეა
მოჩვენების ორქიდეის ყვავილი

ბელადის ორქიდეა ან მოჩვენების ორქიდეა — გამძლე მიკოჰეტეროტროფული ორქიდეა, რომელსაც არ აქვს ქლოროფილი.[1] თავისი გავრცელების უმეტეს ნაწილში, ის არის Orchidaceae-ს ოჯახის იშვიათი წარმომადგენელი.[2] ის ცნობილია თავისი გაუთვალისწინებელი გამოჩენით;ის ძალიან იშვიათად გვხვდება .[3] იგი გვხვდება ევროპისა და აზიის წიფლის, მუხის, ფიჭვისა და ნაძვის ტყეებში, ფუძე-მდიდარ ნიადაგებზე. ის არის იშვიათი და კრიტიკულად გადაშენების პირას მყოფი მცენარე ბრიტანეთში; ითვლებოდა, რომ ბელადის ორქიდეა გადაშენებული იყო მისი გავრცელების უმეტეს ნაწილში, თუმცა 2009 და 2024 წლებში ხელახლა დადასტურდა იმ ადგილებში, სადაც მცენარეები გადაშენებულად ითვლებოდა. [4] [5] მცენარეები დაცულია ბევრ ადგილას და მათი ჰაბიტატიდან ამოღება ან შეწუხება, თუნდაც სამეცნიერო კვლევის მიზნით, შეიძლება იყოს ძალიან სერიოზული საკითხი ბევრ იურისდიქციაში. ეს მცენარეები განსაკუთრებით იშვიათია და არასდროს უნდა იქნეს ამოღებული ჰაბიტატიდან ან შეწუხებული.[6] 1926 წელს უელსელ ბოტანიკოსს ელეანორ ვახელს ბრიტანული მუზეუმი სთხოვადა გამოეძიებინა მოჩვენების ორქიდეის შესახებ ინგლისში მოხსენება. მრავალი წლის განმავლობაში უელსის ეროვნულ ჰერბარიუმში Amgueddfa Cymru-ში (უელსის ეროვნული მუზეუმი) იყო მხოლოდ პატარა რიზომა, რომელიც შეაგროვა ვახელმა 1926 წლის 29 მაისს.

მოჩვენების ორქიდეა

ბიოლოგია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ოდესღაც საპროფიტულად მიჩნეული, ეს გამძლე მცენარეები სინამდვილეში არიან ობლიგატური მიკოჰეტეროტროფები (ან ეპიპარაზიტები), რომლებიც იღებენ საკვებ ნივთიერებებს მიკორიზული ქსელებიდან, რომლებიც მოიცავს ბაზიდიომიცეტურ სოკოებს, რომლებიც თავის მხრივ დაკავშირებულნი არიან თაბაშირიანი ხეების სხვადასხვა სახეობის ფესვებთან. ისინი იზრდებიან მიწისქვეშა, მრავალი ღეროსგან, რომელსაც არ აქვს ქლოროფილი და აქვს ეფემერული ფოთლები, რომლებიც პატარა ქერცლებია. მცენარეები მხოლოდ დაყვავებისას ამოდიან მიწის ზედაპირზე, განსაკუთრებით ზაფხულში დასავლეთ ევროპაში. ეს მცენარეები იყენებენ სოკოვანი სიმბიონტების მთელ სპექტრს რამდენიმე ოჯახიდან, ხშირად ერთდროულად. ამ მცენარეების ანალიზმა დაადგინა ექტომიკორიზული Inocybe სახეობები როგორც ექსკლუზიური სიმბიონტები ჰაბიტატში მცენარეების 75%-სთვის, ასევე სხვები (Hebeloma, Xerocomus, Lactarius და Thelephora).[7]მცენარეები ასევე მასპინძლობენ ასკომიცეტურ ენდოფიტებს, რომლებიც, როგორც ჩანს, ეხმარებიან მცენარეს მცენარის ბაზიდიომიცეტური სიმბიონტების ზოგიერთის პარაზიტირებაში. მცენარეები უარყოფენ კულტივაციას ლაბორატორიული პირობების გარეთ, რადგან მათ სჭირდებათ არა მხოლოდ სპეციფიკური სოკოვანი სიმბიონტები, არამედ სპეციფიკური მასპინძელი ხეებიც, რომლებთანაც ეს სოკოების სახეობები აყალიბებენ მიკორიზულ ურთიერთობებს. ამ სახეობის დიდ მცენარეებს შეუძლიათ შექმნან საკმაოდ თვალწარმტაცი ტყის სანახაობა, ერთდროულად ათეულამდე ყვავილოვანი ღეროთი, რომელთაგან თითოეული ატარებს 3-4 ყვავილს, რომლებიც იზრდებიან თაბაშირიანი ფოთლების ნარჩენებიდან. ყვავილები სავარაუდოდ დამბუქსიანდებიან ბუზმაჭრების მიერ; გამრავლებისთვის ის აწარმოებს უამრავ მტვრისმაგვარ თესლს, რომელიც ქარით ვრცელდება დიდ მანძილებზე.ქრომოსომების რიცხვი ხშირად მითითებულია როგორც 2n = 68, თუმცა ერთი კვლევითი სტატია კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს, შეიძლება თუ არა ეს მნიშვნელობა სხვა Epipogium სახეობისთვის იყოს.[8] მკვლევარებმა 2016 წელს აღმოაჩინეს, რომ გარკვეული იშვიათი ევროპული Epipogium aphyllum აჩვენებდა უსქესო და სქესობრივი გამრავლების ორივე ფორმას. კვლევა ჩატარდა ჩრდილოეთ პოლონეთში, სადაც პოპულაცია დაინახეს გამეტოფიტის განვითარების პროცესში დაუმბუქსიანებელ ყვავილურ კვირტებთან.[9]

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
Rankou, H. (2011). "Epipogium aphyllum (Europe assessment)". IUCN Red List of Threatened Species. 2011 e.T176021A7174447. Retrieved 3 December 2023.
UKTV Viewer Enquiries. Plants Behaving Badly. Murder and Mayhem. Blu-ray. UPC 4006448510039
Efimov, P. G., & Sorokina, I. A. (2011). Epipogium aphyllum in NW-European Russia: distribution and habitats. Journal Europäischer Orchideen, 43(1), 99-118.
Juliette Jowit (March 8, 2010). "Ghost orchid comes back from extinction". The Guardian.
Ghost orchids - a fleeting occurrence in dark, shaded woods, 3 July 2013, Museum of Wales, retrieved 21 August 2016
Botanical Society of Britain & Ireland [@BSBIbotany] (13 August 2024). "Wow, amazing news! Huge congratulations to our friend, orchidologist & top plant spotter Richard @thenewgalaxy, who has refound Britain's rarest orchid after 30 years! As its #PlantAtlas2020 page says, this is 'the most arduously sought British plant'" (Tweet). Retrieved 13 August 2024 – via Twitter.
Melanie Roy; Takahiro Yagame; Masahide Yamato; Koji Iwase; Christine Heinz; Antonella Faccio; Paola Bonfante; Marc-Andre Selosse (2009). "Ectomycorrhizal Inocybe species associate with the mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum but not its asexual propagules". Annals of Botany. 104 (3): 595–610. doi:10.1093/aob/mcn269. PMC 2720653. PMID 19155220.
Minasiewicz, Julita; Krawczyk, Emilia; Znaniecka, Joanna; Vincenot, Lucie; Zheleznaya, Ekaterina; Korybut-Orlowska, Joanna; Kull, Tiiu; Selosse, Marc-André (March 2022). "Weak population spatial genetic structure and low infraspecific specificity for fungal partners in the rare mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum". Journal of Plant Research. 135 (2): 275–293. Bibcode:2022JPlR..135..275M. doi:10.1007/s10265-021-01364-7. ISSN 0918-9440. PMC 8894228. PMID 34993702.
Taylor, Lin; Roberts, David L. (4 September 2011). "Biological Flora of the British Isles: Epipogium aphyllum Sw". Journal of Ecology. 99 (3): 878–890. Bibcode:2011JEcol..99..878T. doi:10.1111/j.1365-2745.2011.01839.x.
Krawczyk, Emilia; Rojek, Joanna; Kowalkowska, Agnieszka K.; Kapusta, Małgorzata; Znaniecka, Joanna; Minasiewicz, Julita (2016-06-09). "Evidence for mixed sexual and asexual reproduction in the rare European mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum, Orchidaceae (ghost orchid)". Annals of Botany. 118 (1): 159–172. doi:10.1093/aob/mcw084. ISSN 0305-7364. PMC 4934402. PMID 27288512.
Krawczyk, Emilia; Rojek, Joanna; Kowalkowska, Agnieszka K.; Kapusta, Małgorzata; Znaniecka, Joanna; Minasiewicz, Julita (2016-06-09). "Evidence for mixed sexual and asexual reproduction in the rare European mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum, Orchidaceae (ghost orchid)". Annals of Botany. 118 (1): 159–172. doi:10.1093/aob/mcw084. ISSN 0305-7364. PMC 4934402.
"Epipogium aphyllum [Epipogio senza foglie] - Flora Italiana". luirig.altervista.org. Retrieved 4 September 2019.
"Epipogium aphyllum in Flora of China @ efloras.org". www.efloras.org. Retrieved 4 September 2019.
Sabovljevic, Marko; Tomovic, Gordana; Taşkın, Hatıra; Assyov, Boris; Skondric, Sinisa; Peric, Ranko; Sabovljevic, Aneta; Dragicevic, Snezana; Markovic, Aleksandra; Knezevic, Jelena; Lobnik, Cimerman; Strgulc-Krajsek, Simona; Djordjevic, Vladan; Krdzic, Svetlana; Ilchev, Ivilin (2023). "New records and noteworthy data of plants, algae and fungi in SE Europe and adjacent regions, 15". Botanica Serbica. 47 (2): 361–374. doi:10.2298/BOTSERB2302361S. ISSN 1821-2158.
Wang, Si-Qi; Dong, Xue-Yun; Ye, Liang; Wang, Hong-Feng; Ma, Ke-Ping (2023-06-07). "Flora of Northeast Asia". Plants. 12 (12): 2240. doi:10.3390/plants12122240. ISSN 2223-7747. PMC 10304201. PMID 37375866.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

https://commons.wikimedia.org/wiki/Epipogium_aphyllum http://www.habitas.org.uk/europeanorchids/epipogium.htm https://web.archive.org/web/20070927041937/http://www.britainsorchids.fieldguide.co.uk/?PP=species_account&SPID=14&SHC=3&PSD=1&PHPSESSID=6a4767176a822d672e37dcec834cc884

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Botanical Society of Britain & Ireland [BSBIbotany]. (13 August 2024) Wow, amazing news! Huge congratulations to our friend, orchidologist & top plant spotter Richard @thenewgalaxy, who has refound Britain's rarest orchid after 30 years! As its #PlantAtlas2020 page says, this is 'the most arduously sought British plant'. ციტირების თარიღი: 13 August 2024
  2. ↑ Melanie Roy; Takahiro Yagame; Masahide Yamato; Koji Iwase; Christine Heinz; Antonella Faccio; Paola Bonfante; Marc-Andre Selosse (2009). „Ectomycorrhizal Inocybe species associate with the mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum but not its asexual propagules“. Annals of Botany. 104 (3): 595–610. doi:10.1093/aob/mcn269. PMC 2720653. PMID 19155220.
  3. ↑ Minasiewicz, Julita; Krawczyk, Emilia; Znaniecka, Joanna; Vincenot, Lucie; Zheleznaya, Ekaterina; Korybut-Orlowska, Joanna; Kull, Tiiu; Selosse, Marc-André (March 2022). „Weak population spatial genetic structure and low infraspecific specificity for fungal partners in the rare mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum“. Journal of Plant Research (ინგლისური). 135 (2): 275–293. Bibcode:2022JPlR..135..275M. doi:10.1007/s10265-021-01364-7. ISSN 0918-9440. PMC 8894228. PMID 34993702.
  4. ↑ Taylor, Lin; Roberts, David L. (4 September 2011). „Biological Flora of the British Isles: Epipogium aphyllum Sw“. Journal of Ecology. 99 (3): 878–890. Bibcode:2011JEcol..99..878T. doi:10.1111/j.1365-2745.2011.01839.x.
  5. ↑ Krawczyk, Emilia; Rojek, Joanna; Kowalkowska, Agnieszka K.; Kapusta, Małgorzata; Znaniecka, Joanna; Minasiewicz, Julita (2016-06-09). „Evidence for mixed sexual and asexual reproduction in the rare European mycoheterotrophic orchid Epipogium aphyllum, Orchidaceae (ghost orchid)“. Annals of Botany. 118 (1): 159–172. doi:10.1093/aob/mcw084. ISSN 0305-7364. PMC 4934402.
  6. ↑ Taylor, Lin; Roberts, David L. (4 September 2011). „Biological Flora of the British Isles: Epipogium aphyllum Sw“. Journal of Ecology. 99 (3): 878–890. Bibcode:2011JEcol..99..878T. doi:10.1111/j.1365-2745.2011.01839.x.
  7. ↑ Epipogium aphyllum [Epipogio senza foglie - Flora Italiana]. ციტირების თარიღი: 4 September 2019
  8. ↑ Epipogium aphyllum in Flora of China @ efloras.org. ციტირების თარიღი: 4 September 2019
  9. ↑ Sabovljevic, Marko; Tomovic, Gordana; Taşkın, Hatıra; Assyov, Boris; Skondric, Sinisa; Peric, Ranko; Sabovljevic, Aneta; Dragicevic, Snezana; Markovic, Aleksandra; Knezevic, Jelena; Lobnik, Cimerman; Strgulc-Krajsek, Simona; Djordjevic, Vladan; Krdzic, Svetlana; Ilchev, Ivilin (2023). „New records and noteworthy data of plants, algae and fungi in SE Europe and adjacent regions, 15“. Botanica Serbica (ინგლისური). 47 (2): 361–374. doi:10.2298/BOTSERB2302361S. ISSN 1821-2158.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ბელადის_ორქიდეა&oldid=4885692“-დან