არაბულ-ბიზანტიური ომები
არაბულ-ბიზანტიური ომები — მთელი რიგი ომები არაბებსა და აღმოსავლეთ რომის იმპერიას შორის. დაიწყო VII საუკუნეში და გაგრძელდა XI საუკუნის შუა რიცხვებამდე, სანამ არაბთა სახალიფო საბოლოოდ არ დაკნინდა.
არაბები ბიზანტიის ტერიტორიაზე პირველად 630-იან წლებში გამოჩნდნენ და მალევე დაიკავეს მისი უმდიდრესი პროვინციები — სირია და ეგვიპტე. მომდევნო ორმოცდაათი წლის განმავლობაში ომაიანები შეიჭრნენ მცირე აზიაში და ორჯერ შემოარტყეს ალყა კონსტანტინოპოლს. ამავდროულად დაიპყრეს ბიზანტიის აფრიკული პროვინციების უმრავლესობა. სიტუაცია დასტაბილურდა კონსტანტინოპოლის მეორე ალყის შემდეგ, როდესაც არაბები მარცხმა გარკვეული ხნით შეაყოვნა. აბასიდების მმართველობის დროს სიტუაცია უფრო გამოსწორდა — დაიდო რამდენიმე ზავი, იყო ბევრი ელჩობა, მაგრამ ამის მიუხედავად ყოველწლიურად ხდებოდა თარეში და კონტრშეტევები ერთმანეთის მიმართულებით.
ომის პირველ საუკუნეებში ბიზანტიელები მუდმივად თავს იცავდნენ. ისინი როგორც წესი, მუდმივად უკან იხევდნენ და ციხე-სიმაგრეებსა და ქალაქებში მაგრდებოდნენ. მხოლოდ 740 წლის შემდეგ დაიწყეს კონტრშეტევებზე გადასვლა, მაგრამ არაბებმა მოახერხეს მათი შეჩერება მცირე აზიაში. 861 წლიდან — ბიზანტიის სათავეში მაკედონელთა დინასტიის მოსვლიდან დაიწყო კონტრშეტევების დიდი ტალღა, თანაც ამ დროს სახალიფო დაშლილი და შემცირებული. 920-976 წლებში ბიზანტიელებმა საბოლოოდ მოახერხეს მათი წინააღმდეგობის გარღვევა და აღადგინეს კონტროლი ჩრდილოეთ სირიასა და სომხეთში. ამ საუკუნეებში გაიმართა ბევრი საზღვაო ბრძოლა არაბებსა და ბიზანტიელებს შორის.
ამ ომის განმავლობაში, ხმელთაშუა ზღვაში არაბებმა დაიპყრეს ბიზანტიელთა კუთვნილი უამრავი კუნძული. მათ შორის აღსანიშნავია სიცილია, კრეტა და როდოსი. ამ ორ უკანასკნელზე ბიზანტიელებმა მოახერხეს კონტროლის აღდგენა.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Ahmad ibn Yahya al-Baladhuri. Futuh al-Buldan. See a translated excerpt ("The Battle of Yarmouk and after") in Medieval Sources დაარქივებული 2013-10-11 საიტზე Wayback Machine. .
- მიქაელ სირიელი (1899). Chronique de Michel le Syrien Patriarche Jacobite d'Antioche (translated by J.–B. Chabot) (French, Syriac). Paris.
- Theophanes the Confessor. Chronicle. See original text in Documenta Catholica Omnia (PDF).
- Zonaras, Joannes, Annales. See the original text in Patrologia Graeca.