ამფიბოლები

ამფიბოლები (ძვ. ბერძნ. ἀμφίβολος [amphibolos] — „საეჭვო“, „ორგვარი“ — მინერალთა ჯგუფი, რიც წარმოდგენილია მაგნიუმის, რკინის, კალციუმის და შედარებით იშვიათად, ალუმინისა და ტუტეების შემცველი ბაფთისებრი აგებულების სილიკატებით; მდიდარია აქროლადი ნივთიერებით F, იშვიათად — Cl.

ამფიბოლების ზოგადი ქიმიური ფორმულაა — ${\ce {AB2C5T8O22W2}}$, სადაც

A	_	Na	K	Ca	Pb	Li
B2	Na	Ca	Mn2+	Fe2+	Mg	Li
C5	Mg	Fe2+	Mn2+	Al	Fe3+	Cr3+	Mn3+	Ti4+	Li
T8	Si	Al	Ti4+	Be
O22	ჟანგბადი
W2	(OH)	F	Cl	O2–

ამფიბოლების კრისტალურ-ქიმიური სტრუქტურის საფუძველს ქმნის კომპლექსური ანიონი ${\ce {[Si4O11]^{6-}}}$ და ${\ce {[OH]^{1-}}}$ ზოგჯერ ${\ce {F^{1-}}}$, ${\ce {Cl^{1-}}}$ და დამატებითი ${\ce {O^{2-}}}$. ბაფთისებრი სტრუქტურის გამო, კრისტალებს პრიზმული იერი და პრიზმის გასწვრივ სრული ტკეჩვადობა აქვს. კრისტალებში განარჩევენ რომბული და მონოკლინური სინგონიის ამფიბოლებს. მთავარი ამფიბოლებია: რომბული–ანთოფილიტი, მონოკლინური–ტრემოლიტი, აქტინოლითი, რქატყუარა, არფვედსონიტი, გლაუკოფანი და სხვა. რკინის შემცველობის მიხედვით ამფიბოლები სხვადასხვა ფერისაა: უფერო, მწვანე, უმეტესად შავი. სიმაგრე მინერ. სკალის მიხედვით 5-6, სიმკვრივე – 2800-3460 კგ/მ³.

ამფიბოლები დედამიწის ქერქის 2-3%-ს შეადგენენ, შედიან მრავალი მაგმური და მეტამორფული ქანის შემადგენლობაში (რქატყუარიანი გაბრო, დიორიტი, სიენიტი და სხვა). ზოგჯერ ქანი ერთადერთი მინერალით — ამფიბოლითაა აგებული (ჰორნბლენდიტი, ამფიბოლიტი, ამფიბოლიანი ფიქლები). ამფიბოლების დაშლითა და გამოფიტვის შედეგად ჩნდება ქლორიტი, ეპიდოტი, კარბონატები, რკინის ჰიდროჟანგები, ოპალი, ქალცედონი, კვარცი და სხვა. ამფიბოლების სელისებრ-ბოჭკოვან სახესხვაობას — ამფიბოლ-აზბესტს იყენებენ ტექნიკაში.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 413, თბ..