შინაარსზე გადასვლა

ალექსანდრე პოლი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ალექსანდრე პოლი
დაბადების თარიღი 20 აგვისტო (1 სექტემბერი), 1832
დაბადების ადგილი პოლივსკე
გარდაცვალების თარიღი 26 ივლისი (7 აგვისტო), 1890 (57 წლის)
გარდაცვალების ადგილი დნიპრო
მოქალაქეობა რუსეთის იმპერია
განათლება დერპტის უნივერსიტეტი
ჯილდოები წმინდა სტანისლავის მე-2 ხარისხის ორდენი

ალექსანდრე ნიკოლოზის ძე პოლი (უკრ. Олекса́ндр Микола́йович Поль, დ. 20 აგვისტო (1 სექტემბერი) 1832, პოლისკე — გ. 26 ივლისი (7 აგვისტო) 1890, დნიპრო) — რუსეთის იმპერიის ტიტულოვანი მრჩეველი, არქეოლოგი, საზოგადო მოღვაწე, მეწარმე და მხარეთმცოდნე, ეკატერინოსლავის (დღევანდელი დნიპრო) პირველი საპატიო მოქალაქე.[1]

ბიოგრაფია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ალექსანდრე პოლი დაიბადა 1832 წლის 20 აგვისტოს მალაალექსანდროვკაში, ვერხნედნეპროვსკის მაზრაში, ეკატერინოსლავლის გუბერნიაში (დღევანდელი დნეპროპეტროვსკის ოლქის ვერხნედნეპროვსკის რაიონში, უკრაინა), პოდპორუჩიკ ნიკოლაი პოლისა და ანა პალეტიკას (გეტმან პავლე პოლუბოტკის შთამომავალი) ოჯახში. 1850 წელს დაამთავრა პოლტავის გუბერნიის გიმნაზია. 1854 წელს დაამთავრა იურიდიული ფაკულტეტი დერპტის (დღევანდელი ტარტუს) იმპერატორულ უნივერსიტეტში.

1858-1861 წლებში მონაწილეობდა გლეხთა რეფორმის დანერგვაში ეკატერინოსლავლის გუბერნიაში. 1866 წლიდან იყო ეკატერინოსლავლის გუბერნიის ე. წ. საზღვარგარეთის კრების (ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო, რომელიც XIX საუკუნეში რუსეთში შეიქმნა გუბერნიებში სოციალურ-ეკონომიკური საკითხების გადასაწყვეტად) წევრი. 1868-1869 წლებში მონაწილეობდა სასამართლო რეფორმის განხორციელებაში იმავე გუბერნიაში.

1866 წლის ზაფხულში, „მუხის ხევში“, კრივოი როგის მახლობლად, აღმოაჩინა რკინის მადნის საბადოები და მათი ნიმუშები გაგზავნა მთის დეპარტამენტში. 1873 წელს პოლის თხოვნით ამ ტერიტორიაზე კვლევა ჩაატარა ცნობილმა გერმანელმა მთის ინჟინერმა ლეო შტრიპელმანმა. ამ კვლევების შედეგად, პოლის ფინანსური მხარდაჭერით, ლაიპციგსა და პეტერბურგში გამოიცა (თარგმანით) შტრიპელმანის ავტორობით წიგნი: „სამხრეთრუსული მაგნიტური რკინის მადნისა და რკინის სიკაშკაშის საბადოები ეკატერინოსლავლის (ვერხნედნეპროვსკის) და ხერსონის გუბერნიებში“.

1872 წლის დასაწყისში ალექსანდრ პოლმა, თავად კოჩუბეისთან ერთად, დაიწყო ასპიდის ფიქლის საბადოს დამუშავება სოფელ პოკროვსკოეში, რომელიც კრივოი როგიდან 6 კილომეტრითაა დაშორებული. ეს საბადო ჯერ კიდევ კაზაკების დროიდან იყო ცნობილი და განსაკუთრებით ფასობდა მაღალი ხარისხის მასალით, რომელიც სახურავებისა და იატაკების მოსაფარებლად გამოიყენებოდა. იმავე წლის ზამთარში პოლმა მოაწყო საგანმანათლებლო მოგზაურობა საფრანგეთის, იტალიის, შვეიცარიისა და გერმანიის მთარგაქვნის რეგიონებში. ფრაიბურგის სამთო აკადემიაში, მისი თხოვნითა და ფინანსური მხარდაჭერით, ჩატარდა კრივოროჟის რკინის მადნის ნიმუშების დეტალური ანალიზი. 1872 წლის ზაფხულიდან 1873 წლის შემოდგომამდე, ალექსანდრე პოლის ინიციატივითა და ხარჯებით, გერმანელმა სპეციალისტებმა ჩაატარეს კრივოროჟის რკინის მადნის საბადოების საფუძვლიანი კვლევა, დაადგინეს მათი მოცულობა და გამოყენების პრაქტიკული პოტენციალი.

1873 წლის ივნისში ალექსანდრე პოლმა 30 წლის ვადით იჯარით აიღო 18,6 ათასი დესეტინა მიწა, რომელიც სოფლის მეურნეობისთვის გამოუსადეგარი იყო, მაგრამ მდიდარი იყო რკინის მადანით. იმავე წელს „მუხის ხევის“ მახლობლად დაიწყო საკუთარი საცხოვრებელი მამულის აშენება. 1875 წელს იჯარის ვადა დამატებით 55 წლით გაუგრძელდა.

1873-1875 წლებში პოლმა კრივოი როგის რკინის მადნებით მდიდარი მიწების იჯარით აღება მიზნად დაისახა მათი სამრეწველო ათვისებისთვის. არაერთხელ მიმართა სახელმწიფო ქონების მინისტრს (1876 და 1877 წლებში) თხოვნით, დახმარებოდა აქციონერული საზოგადოების შექმნაში, რომელიც კრივოი როგის მინერალური რესურსების მოპოვებას მოაწესრიგებდა. თუმცა, მთავრობის მხრიდან დახმარების არარსებობის გამო, პოლმა ვერ შეძლო მადნის სამრეწველო მოპოვების დაწყება და 1880 წელს იჯარის უფლება გადასცა ახლად დაფუძნებულ ფრანგულ კომპანიას — „კრივოი როგის რკინის მადნების საზოგადოება“. თავად ალექსანდრ პოლი ამ კომპანიის ერთ-ერთი უმსხვილესი აქციონერი გახდა.

1875 წლის 22 აპრილს იმპერატორის მიერ დამტკიცდა რკინიგზის პროექტი, რომელიც კრივოი როგის დონბასთან დააკავშირებდა. თუმცა პროექტი ვერ განხორციელდა 1877-1878 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომის გამო. 1880 წლის 22 დეკემბერს პარიზში დაფუძნდა ანონიმური საზოგადოება „კრივოი როგის რკინის მადნები“, რომლის საწყისი კაპიტალი 5 მილიონი ფრანკი იყო. მისი მთავარი აქციონერები გახდნენ ალექსანდრე პოლი და ფრანგი კაპიტალისტები. 1881 წლის 5 მაისს რუსეთის მთავრობამ დაამტკიცა ამ საზოგადოების წესდება და მისცა ოფიციალური ნებართვა პარიზში დაფუძნებულ ფრანგულ კომპანიას „კრივოი როგის რკინის მადნები“ საქართველოში საქმიანობის განხორციელებაზე.

1881 წელს, მიწის შესყიდვის პროცესში, ჩატარდა მიწის აზომვა სოფლად, პოკროვსკოეს (დღევანდელი პოკროვსკოე) მამულის ტერიტორიაზე — რომელიც ეკუთვნოდა აზნაურ ლევ შმაკოვს — 500 დესეტინა სასოფლო-სამეურნეოდ ვარგისი და გამოუსადეგარი მიწის. აქედან 450 დესეტინა უკვე დაგირავებული იყო ხერსონის ბანკზე, ხოლო დარჩენილი 50 დესეტინა, რომელიც დაგირავებული არ იყო, გადაეცა ტიტულარულ მრჩეველ ალექსანდრე პოლს. სწორედ ამ მიწებზე გადაეცა პოლმა თავისი წილი საფრანგეთში დაფუძნებულ საზოგადოებას ანაზღაურების სახით. ამავე ტერიტორიაზე გაიხსნა რკინის მადნის საბადო — საკსაგანის ფენა (საკსაგანის შახტი), რომელიც კრივოი როგის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან წიაღისეულ ობიექტად იქცა.

1884 წლის 18 მაისს გაიმართა ეკატერინეს რკინიგზის ოფიციალური გახსნის ცერემონია, რომელიც გავიდა იასინოვატაიას სადგურიდან — ეკატერინოსლავისა და კრივოი როგის გავლით — დოლინსკაიას სადგურამდე.

ალექსანდრე პოლი ასევე აქტიურად იყო დაკავებული არქეოლოგიური საქმიანობით. 1872 წელს მონაწილეობა მიიღო სანქტ-პეტერბურგში გამართულ არქეოლოგიურ ყრილობაზე, ხოლო 1884 წელს — ოდესაში, სადაც წარმოადგინა უძველესი საგნები საკუთარი კოლექციიდან. 1887 წელს, საკუთარ კოლექციაზე დაყრდნობით, ეკატერინოსლავში დააარსა კერძო არქეოლოგიური მუზეუმი. პოლის კოლექციის უმეტესი ნაწილი მიეძღვნა ზაპოროჟიეს სეჩის ისტორიას. ამ საგნების ნაწილი მან არქეოლოგიური გათხრებისას აღმოაჩინა, ნაწილი კი შეიძინა. ნაპოვნი ან შეძენილი არტეფაქტების გეოგრაფია მოიცავდა ეკატერინოსლავისა და კიევის გუბერნიების ტერიტორიებს — მათ შორის: სოფლები ვოლოსკოე, დიიოვკა, ზვონეცკოე, იგრენი, კაპულოვკა და სტარიე კოდაკი, ქალაქები კანივი, დნიპრო, ნიკოპოლი, ნოვომოსკოვსკი, და ასევე ხორტიცას კუნძული.

1889 წელს ფრანგულმა საზოგადოებამ დაიწყო პირველი დომენის ღუმელის მშენებლობა გდანცევოს თუჯის ჩამოსადნობ ქარხანაში. იმავე წელს, საზოგადოების „კრივოი როგის რკინის მადნები“ არსებობის ისტორიაში პირველად, მოგებამ 7%-ს გადააჭარბა, ხოლო აქციონერებს 5%-იანი დივიდენდები გადაეცათ.

1890 წლის 26 ივლისს ალექსანდრე პოლს გული გაუჩერდა და მოულოდნელად გარდაიცვალა. იგი დაკრძალულია ეკატერინოსლავის სევასტოპოლის სასაფლაოზე.

2016 წელს დნეპროსუკრ.  ერთ-ერთ მთავარ პროსპექტს მისი სახელი მიენიჭა (ადრეული სახელწოდება — კიროვის პროსპექტი).

ჯილდოები

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • სანტ-სტანისლავის II ხარისხის ორდენი (1883 წლის 15 ივნისი) — „იმპერატორის ბრძანებით, ფინანსთა სამინისტროს წარდგინების საფუძველზე, ქვეყნის მრეწველობის სფეროში სასარგებლო მოღვაწეობისთვის, საპატიო მსოფლიო მოსამართლე, ტიტულარული მრჩეველი ალექსანდრე პოლი დაჯილდოებულ იქნა წმინდა სტანისლავის II ხარისხის ორდენით“.
  • ეკატერინოსლავის საპატიო მოქალაქე — 1887 წლის 12 ნოემბერს ალექსანდრ პოლს მიენიჭა ეკატერინოსლავის საპატიო მოქალაქის წოდება.

ხსოვნა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • ალექსანდრე პოლის სიცოცხლეშივე, „მუხის ხეობაში“ (დღევანდელი კრივოი როგის ტერიტორიაზე), დამონტაჟდა ბრინჯაოს ბიუსტი წარწერით — „მცირე რუსეთის კოლუმბოს“.[2] თუმცა ბიუსტის დამონტაჟებიდან ორი წლის შემდეგ იგი მოიპარეს და მონუმენტი აღარ აღდგენილა.[2]
  • 1891 წლის 17 ივლისს გდანცევოს თუჯის ჩამოსასხმელი ქარხნის მახლობლად ალექსანდრე პოლის ბრინჯაოს ბიუსტი დადგეს. ბიუსტის ავტორია მოქანდაკე ედუარდსი.[3] ბიუსტი გაკეთდა კრივოი როგის რკინის მადნების აქციონერული საზოგადოების სახსრებით — სწორედ ამ კომპანიამ დაიწყო პირველმა რეგიონის რკინის საბადოების ათვისება. პოსტამენტზე განთავსებული იყო წარწერა: „კრივოი როგში ა. ნ. პოლის სასარგებლო მოღვაწეობას 1870-1890 წლებში — კრივოი როგის რკინის მადნების აქციონერული საზოგადოებისაგან“.[4]
  • 1996 წლის 19 დეკემბერს კრივოი როგის ძველ ნაწილში გაიხსნა ალექსანდრე პოლის ბიუსტი-ძეგლი.
  • 1997 წელს მოქანდაკე კოზლოვსკის შესრულებული ალექსანდრე პოლის ბიუსტი დაცულია კრივოი როგის ისტორიულ-ადგილმდებარეობითი მუზეუმის ექსპოზიციაში.
  • დნეპრში დგას ალექსანდრე პოლის ძეგლი.
  • პოკროვსკის რაიონში, კრივოი როგში, არის პოლის სახელობის ქუჩა.
  • ალექსანდრე პოლის სახელობის ქუჩა მდებარეობს კრივოი როგის ცენტრალურ-საქალაქო რაიონში.
  • დნეპრში მის სახელს ატარებს ერთ-ერთი მთავარი გამზირი — ალექსანდრე პოლის პროსპექტი.

გალერეა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • ალექსანდრე პოლის ძეგლი დნეპრში
    ალექსანდრე პოლის ძეგლი დნეპრში
  • ალექსანდრე პოლის ბიუსტი-მონუმენტი გდანცევსკის თუჯის ქარხნის მახლობლად
    ალექსანდრე პოლის ბიუსტი-მონუმენტი გდანცევსკის თუჯის ქარხნის მახლობლად
  • ალექსანდრე პოლის პროსპექტი დნიპროში
    ალექსანდრე პოლის პროსპექტი დნიპროში
  • ალექსანდრე პოლის მამული კრივოი როგში
    ალექსანდრე პოლის მამული კრივოი როგში
  • ალექსანდრე პოლის ბრინჯაოს რელიეფი დნიპროპეტროვსკის მოედანზე
    ალექსანდრე პოლის ბრინჯაოს რელიეფი დნიპროპეტროვსკის მოედანზე

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ RealNest. Информация.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-10-20. ციტირების თარიღი: 2012-11-11.
  2. ↑ 2.0 2.1 Памятник-бюст А. Н. Полю в городе Кривом Роге.. ციტირების თარიღი: 2013-05-14
  3. ↑ Бронзовый бюст А. Н. Полю близ Гданцевского чугунолитейного завода.
  4. ↑ Памятник Полю на Гданцевке.. ციტირების თარიღი: 2013-05-14
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ალექსანდრე_პოლი&oldid=4788892“-დან