აივაზოვსკის ეროვნული სამხატვრო გალერეა

აივაზოვსკის ეროვნული სამხატვრო გალერეა
	45°01′56″ ჩ. გ. 35°22′57″ ა. გ. / 45.03233306° ჩ. გ. 35.38277389° ა. გ.
დაარსდა	1845
ქვეყანა	უკრაინა
მდებარეობა	ფეოდოსია
ოფიციალური საიტი	https://feogallery.org/

აივაზოვსკის ეროვნული სამხატვრო გალერეა (რუს. Феодосийская картинная галерея имени И. К. Айвазовского) - ეროვნული ხელოვნების მუზეუმი ფეოდოსიაში, ყირიმი. ივან აივაზოვსკის პირველი გამოფენა თავდაპირველად მოეწყო მის საკუთარ სახლში 1845 წელს. ძირითადი კოლექცია მოიცავდა მის 49 ნახატს. 1880 წელს სახლს დაურთეს დამატებითი საგამოფენო დარბაზი. გალერეა გახდა რუსეთის იმპერიის მესამე მუზეუმი, ერმიტაჟისა და ტრეტიაკოვის გალერეის შემდეგ. აივაზოვსკის გარდაცვალების შემდეგ 1900 წელს, გალერეის საკუთრება მისი აღთქმის მიხედვით გადაეცა ქალაქს.

1920 წლის ბოლოსთვის სახლი დაიკავა ჩეკას ფეოდოსიის განყოფილებამ. იმ დროს რამდენიმე ნახატი დაზიანდა.^[3]

1922 წლიდან გალერეა გახდა სახელმწიფო მუზეუმი სსრკ -ში.^[4] კოლექცია მოიცავს 12 ათასამდე საზღვაო თემატურ ნამუშევარს, მათ შორის თავად ივან აივაზოვსკის ნამუშევრების მსოფლიოში უდიდეს კოლექციას (417 ნახატი). გალერეის ექსპოზიცია წარმოგიდგენთ აივაზოვსკის ნამუშევრებს, მისი ოჯახის ისტორიას და გალერეის ისტორიას. ცალკე შენობაში (მხატვრის დის სახლი) წარმოდგენილია მითოლოგიური და ბიბლიური ნახატები, მე -18-მე -19 საუკუნეების უცხოური საზღვაო ნახატები და კიმერიის ფერწერის სკოლა, მათ შორის მაქსიმილიან ვოლოშინი, ლევ ლაგორიო, კონსტანტინე ბოგაევსკი, მიხაილ ლატრი, ადოლფ ფაესლერი და არხიპ კუინძი.^[5]

1930 წელს აივაზოვსკის ძეგლი, ილია გინზბურგის მიერ, წარწერით "ფეოდოსია აივაზოვსკის" დაიდგა მთავარი შენობის წინ.

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

გალერეის დაბადება უკავშირდება 1845 წელს, როდესაც მხატვრის მიერ ფეოდოსიის სანაპიროზე აღდგენილი დიდი სასახლის ნაწილში, მისი პირველი 49 ნამუშევარი გამოიფინა საზოგადოების სანახავად. ამავე დროს იქ აივაზოვსკის ფერწერის სკოლამ დაიწყო მუშაობა. 1880 წელს სახლის სივრცე გაფართოვდა - საგამოფენო დარბაზს დაემატა დამატებითი შენობა.

1922 წელს შენობა გარემონტდა და 17 დეკემბერს, რვაწლიანი პაუზის შემდეგ, გალერეამ, როგორც სსრკ-ს სახელმწიფო მუზეუმმა, კვლავ მიიღო სტუმრები. აივაზოვსკის გალერეის პირველი დირექტორი იყო მხატვარი და ხელოვნებათმცოდნე გერასიმ აფანასიევიჩ მაგულა. მან ფეოდოსიასა და რაიონში მოაწყო ემიგრანტების მიერ დატოვებული ხელოვნების საგანძურის კოლექცია და მათ საფუძველზე მოაწყო ხელოვნების საგანძურის მუზეუმი შენობის საცხოვრებელ ოთახებში, რომელიც არსებობდა 1925 წლამდე; სტუმრები გაეცნენ გამოყენებითი ხელოვნების ნიმუშებს (ფაიფური, ვერცხლის ნაწარმი), ანტიკური ავეჯი.

ყირიმის ფაშისტური ოკუპაციის დროს, სამხატვრო გალერეა ერევანში იქნა ევაკუირებული გალერეის დირექტორის, ნიკოლაი სტეპანოვიჩ ბარსამოვისა და მისი მეუღლის სოფია ბარსამოვას გმირული ძალისხმევით. ჯერ ნახატები ფეოდოსიიდან ნოვოროსიისკში გადაიტანეს, იქიდან კი კრასნოდარში. იქ მიიღეს ბრძანება ნახატები სტალინგრადში წაეღოთ. წესრიგის დარღვევით, ნიკოლაი სტეპანოვიჩმა, რომელმაც ადრე მოიპოვა მიწვევა სომხეთიდან, გადაწყვიტა ნახატები ერევანში წაეღო. სანამ ნახატები კრასნოდარში იყო, იქ შეიქმნა გამოფენა. შემდგომში გამოფენები მოეწყო ერევანშიც. 1944 წლის ნოემბერში სამხატვრო გალერეა დაუბრუნდა ფეოდოსიას. ევაკუაციის დროს დანაკარგები არ ყოფილა^[6].

კოლექცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ამჟამად გალერეა შეიცავს ზღვის პეიზაჟის უნიკალურ ნამუშევრებს, გრაფიკას, საარქივო დოკუმენტებს და ფოტო დოკუმენტებს, მემორიალურ ნივთებს და დეკორატიული და გამოყენებითი ხელოვნების ნივთებს. სულ 13 ათასზე მეტი ექსპონატია (2021 წლის მიხედვით). გალერეის მთავარი შენობის კოლექციის საფუძველია 400 -ზე მეტი ნახატი და ნახატი თავად აივაზოვსკის მიერ. ყველაზე ცნობილი გამოფენილ ნამუშევრებს შორის - "ბრიგ" მერკური "დაესხა ორი თურქული ხომალდი", "სევასტოპოლის დარბევა", "გემი" მარია "ჩრდილოეთ ზღვაში", "წმინდა გიორგის მონასტერი", "ზღვა. კოქტებელი ", ასევე აივაზოვსკის ყველაზე დიდი ნახატი" სიმშვიდიდან ქარიშხალამდე ", რომლის ზომებია 212 x 708 სმ.

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Феодосийская картинная галерея им. И. К. Айвазовского: Путеводитель-каталог / Сост. хранитель галереи С. А. Барсамова / Обложка художника Э. Грабовецкого. — Симферополь: Крымиздат, 1954. — 130 с.: илл. — 10 000 экз.
Гриневецкий С. Р., Зонн И. С., Жильцов С. С. Черноморская энциклопедия. — М.: Международные отношения, 2006. — 35 c. — ISBN 5-7133-1273-9.
Феодосия: краткий путеводитель. Редакторы А. В. Меснянко, Ю. С. Воронцова. — Севастополь: Библекс, 2007. — 96 с. — ISBN 978-966-8231-93-3.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აივაზოვსკის ეროვნული სამხატვრო გალერეა დაარქივებული 2014-10-15 საიტზე Wayback Machine.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ ^1.0 ^1.1 https://arthive.com/places/576~Feodosia_art_gallery_named_after_I_K_Aivazovsky
↑ ^2.0 ^2.1 სომხური საბჭოთა ენციკლოპედია / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ Красный террор в Крыму. 1920–1921 годы / Отв. ред. А. В. Терещук Белая Россия: опыт исторической ретроспекции. Материалы международной научной конференции в Севастополе. (Библиотека россиеведения. Выпуск 7) : Сборник. — СПб.: Посев, 2002. — ISBN 5-85824-140-9.
↑ "На год или больше": галерея Айвазовского закрывается из-за ремонта РИА Новости Крым (20210312T0915). Дата обращения: 17 сентября 2021.
↑ Т. Гайдук «Мы готовы провести полную сверку коллекции»//Известия. № 56 (29056) 28 марта 2014 года
↑ Три года в Ереване. Из истории национальной картинной галереи им. И.К. Айвазовского. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-08-07. ციტირების თარიღი: 2021-09-19.

[[https://arthive.com/places/576~Feodosia_art_gallery_named_after_I_K_Aivazovsky_https://arthive.com/places/576~Feodosia_art_gallery_named_after_I_K_Aivazovsky]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-1] 1.0 ^1.1 https://arthive.com/places/576~Feodosia_art_gallery_named_after_I_K_Aivazovsky

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|სომხური_საბჭოთა_ენციკლოპედია]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:ვიქტორ_ამბარცუმიანი|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:hy:Կոստանդին_Խուդավերդյան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2.0 ^2.1 სომხური საბჭოთა ენციკლოპედია / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[3] Красный террор в Крыму. 1920–1921 годы / Отв. ред. А. В. Терещук Белая Россия: опыт исторической ретроспекции. Материалы международной научной конференции в Севастополе. (Библиотека россиеведения. Выпуск 7) : Сборник. — СПб.: Посев, 2002. — ISBN 5-85824-140-9.

[4] "На год или больше": галерея Айвазовского закрывается из-за ремонта РИА Новости Крым (20210312T0915). Дата обращения: 17 сентября 2021.

[5] Т. Гайдук «Мы готовы провести полную сверку коллекции»//Известия. № 56 (29056) 28 марта 2014 года

[6] Три года в Ереване. Из истории национальной картинной галереи им. И.К. Айвазовского. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-08-07. ციტირების თარიღი: 2021-09-19.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]