ათობითი თვლის სისტემა
ათობითი თვლის სისტემა ან თვლის ათობითი სისტემა — პოზიციური თვლის სისტემა, რომლის ფუძეა 10. ამ სისტემის ნებისმიერი რიცხვის დასაწერად სულ 10 ნიშანი/სიბოლო გამოიყენება. ეს სიმბოლოებია არაბული ციფრები: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, და 9.
ათობით სისტემაში ნებისმიერი რიცხვი ჩაიწერება 10-ის ხარისხების საშუალებით. მაგალითად, 8691 = 8 * 103 + 6 * 102 + 9 * 101 + 1 * 100.
არსებობს კიდევ ორობითი, რვაობითი და თექვსმეტობითი თვლის სისტემები, რომლებიც ინფორმატიკაში გამოიყენება.
წარმოშობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უძველესი ცივილიზაციების მრავალი ციფრული სისტემა იყენებს ათს და მის ძალას რიცხვების წარმოსადგენად, შესაძლოა იმიტომ, რომ ორ ხელზე ათი თითია და ადამიანებმა დათვლა დაიწყეს თითების გამოყენებით. მაგალითებია ჯერ ეგვიპტური ციფრები, შემდეგ ბრაჰმის ციფრები, ბერძნული ციფრები, ებრაული ციფრები, რომაული ციფრები და ჩინური ციფრები.[1] ამ ძველ ციფრულ სისტემებში ძალიან დიდი რიცხვების წარმოდგენა რთული იყო და მხოლოდ საუკეთესო მათემატიკოსებს შეეძლოთ დიდი რიცხვების გამრავლება ან გაყოფა. ეს სირთულეები მთლიანად მოგვარდა ინდურ-არაბული რიცხვითი სისტემის შემოღებით მთელი რიცხვების წარმოსადგენად. ეს სისტემა გაფართოვდა, რათა წარმოედგინა ათწილადები რიცხვითი სისტემის ფორმირებისთვის.[1]
უპირატესობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]თვლის ათობითმა პოზიციურმა სისტემამ, რომელიც რეალიზდა ინდო-არაბული ციფრების გამოყენებით, თანდათან შეცვალა რომაული და სხვა არაპოზიციური ნუმერაციის სისტემები თავისი მრავალი აშკარა უპირატესობის გამო[2]:
- რიცხვების არაბული აღნიშვნა უფრო კომპაქტურია, ვიდრე რომაული და საშუალებას იძლევა სწრაფად შევადაროთ სხვადასხვა რიცხვები სიდიდის მიხედვით.
- აბაკზე გაანგარიშებისას შეგიძლიათ ერთდროულად ჩაწეროთ რიცხვები და შეასრულოთ გამოთვლები.
- შესაძლებელი გახდა გამოთვლების ჩატარება აბაკის გარეშე, ქაღალდზე. გაჩნდა გამრავლებისა და გაყოფის ახალი, უფრო მარტივი მეთოდები, რომლებიც სპეციალურად შექმნილია ინდურ-არაბული ციფრებისთვის.
- გამოთვლითმა მათემატიკამ და ზოგადად მათემატიკამ მიიღო განვითარების ძლიერი სტიმული. მაგალითად, ძნელი წარმოსადგენია ლოგარითმების გამოგონება ინდურ-არაბული ციფრების გარეშე.
- შესაძლებელი გახდა გამომთვლელი მანქანების შექმნა.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 Lockhart, Paul (2017). Arithmetic. Cambridge, Massachusetts London, England: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-97223-0.
- ↑ Меннингер К. История цифр. Числа, символы, слова. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2011. — 543 с. (с. 508—515) — ISBN 9785952449787