ათეისტური ეგზისტენციალიზმი
ათეისტური ეგზისტენციალიზმი — ეგზისტენციალური ფილოსოფიის მიმდინარეობა, რომელიც მკვეთრად გაემიჯნა სორენ კირკეგორის ნაშრომებში წარმოდგენილ ქრისტიანულ ეგზისტენციალიზმს და ათეისტური მსოფლმხედველობის საფუძველზე განვითარდა.[1] ეგზისტენციალიზმი სორენ კირკეგორმა და ფრიდრიხ ნიცშემ XIX საუკუნეში დააფუძნეს, თუმცა მათმა განსხვავებულმა რელიგიურმა შეხედულებებმა ეგზისტენციალიზმის ალტერნატიული ფორმების ჩამოყალიბების აუცილებლობა განაპირობა. ათეისტური ეგზისტენციალიზმის პირველ ფორმალურ ნიმუშად ითვლება ჟან-პოლ სარტრის „ყოფიერება და არარა“ (1943), რომელსაც მოჰყვა „ეგზისტენციალიზმი ჰუმანიზმია“ (1946).
კონცეფცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ათეისტური ეგზისტენციალიზმი ფილოსოფიური აზროვნებიდან ყოველგვარ ტრანსცენდენტულ, მეტაფიზიკურ და რელიგიურ რწმენას გამორიცხავს. თუმცა, მიუხედავად ამისა, მას აქვს საერთო ელემენტები რელიგიურ ეგზისტენციალიზმთან (მაგ. სორენ კირკეგორის ფილოსოფია) და მეტაფიზიკურ ეგზისტენციალიზმთან (მაგ. ფენომენოლოგია და ჰაიდეგერის ნაშრომები). ათეისტური ეგზისტენციალიზმი უპირისპირდება სიკვდილის შიშს ღვთისაგან ხსნისა და მარადიული ცხოვრების იმედის, აგრეთვე ზებუნებრი ხსნის სხვა ალტერნატიული ფორმების, მათ შორის რეინკარნაციის, რწმენის შემოთავაზების გარეშე. მოაზროვნეთა ნაწილის აზრით, ეგზისტენციალური კრიზისი ძირითადად თეორიულ ხასიათს ატარებს (მაგ. ჟან-პოლ სარტრი), ზოგიერთი მათგანი კი ეგზისტენციალურ შფოთვას საკმაოდ მძაფრად განიცდის (მაგ. ალბერ კამიუ და მისი აბსურდის ფილოსოფია; და ფრიდრიხ ნიცშე, რომელმაც ჩამოაყალიბა ძალაუფლების ნების ცნება).
გამოჩენილი წარმომადგენლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჟან-პოლ სარტრი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჟან-პოლ სარტრი ცნობილი ფრანგი ფილოსოფოსია, რომელიც ადამიანის ავთენტურობითა და ინდივიდუალობით იყო დაინტერესებული. მისი რომანი „გულისრევა“ ათეისტური ეგზისტენციალიზმის მანიფესტად მიიჩნევა. ნაწარმოები უსახელო ფრანგულ ქალაქში მცხოვრებ მარტოსულ მკვლევარზე მოგვითხრობს, რომელიც აცნობიერებს, რომ ბუნება, ისევე, როგორც ყველა უსულო საგანი, სრულიად გულგრილია მისი ტანჯული ყოფის მიმართ და ხელყოფს მის მიერ საკუთარი თავის განსაზღვრის უნარს, მის ინტელექტუალურ და სულიერ თავისუფლებას, რის გამოც მას ხშირად გულისრევის შეგრძნება ეუფლება. განცდილი ეგზისტენციალური კრიზისი მას საშუალებას აძლევს, გააცობიეროს, რომ ცხოვრების აზრი მხოლოდ მაშინ არსებობს, როდესაც მას თავად ქმნის. რომანში „ყოფნა და არარა“ სარტრმა ეს მოსაზრება ჩამოაყალიბა თეზისის სახით „არსებობა წინ უსწრებს არსს.“ დებულება გულისხმობს, რომ „უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი არსებობს, შეხვდება, მოევლინება სამყაროს და მხოლოდ ამის შემდეგ განსაზღვრავს საკუთარ თავს. ეგზისტენიციალისტისთვის ადამიანი არ ექვემდებარება განსაზღვრებას, რადგან თავდაპირველად იგი არარას წარმოადგენს. იგი ვინაობას მხოლოდ არსებობის შემდეგ შეიძენს, როცა თავად შექმნის საკუთარ თავს, ამასთან ისეთ ვინაობას, როგორიც მას თავად სურს. შესაბამისად, არ არსებობს არანაირი თანდაყოლილი ადამიანური ბუნება, რამეთუ არ არსებობს ღმერთი, რომელიც ჩაიფიქრებს ამ ბუნებას. ადამიანი არის არა მხოლოდ ისეთი, როგორადაც თავი წარმოუდგენია, არამედ ისეთიც, როგორადაც ყოფნას ისურვებს არსებობისაკენ სწრაფვის შემდეგ.“[2]
ალბერ კამიუ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ალბერ კამიუ ბედნიერებასა და სევდას შორის, ისევე, როგორც სიცოცხლესა და სიკვდილს შორის, არსებული დუალიზმის შესახებ წერდა. „სიზიფეს მითში“ ამგვარი დუალიზმი პარადოქსულად წარმოგვიდგება, რამეთუ, იმასთან ერთად, რომ ადამიანებს თავიანთი ყოფა ძვირფასად მიაჩნიათ, მათ გაცნობიერებული აქვთ საკუთარი მოკვდაობა. კამიუ თვლიდა, რომ ადამიანური ბუნებისთვის ამგვარი პარადოქსების ურთიერთშეთავსება საკმაოდ რთული იყო და სჯეროდა, რომ კაცობრიობა უნდა შერიგებოდა ე. წ. „აბსურდს“. სხვა მხრივ, კამიუ არ არის გამოკვეთილი ათეისტური ეგზისტენციალიზმის წარმომადგენელი, რამეთუ „აბსურდის“ მიღება არც ღმერთის არსებობას და არც ღმერთის არარსებობას გულისხმობს (აგნოსტიციზმის მსგავსად).
ფრიდრიხ ნიცშე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გერმანელი ფილოსოფოსი ფრიდრიხ ნიცშე, რომელიც ეგზისტენციალიზმის ერთ-ერთ დამფუძნებლად მიიჩნევა, ქრისტიანულ თეოლოგიას აკრიტიკებდა.[3] იგი ამტკიცებდა, რომ მორალი ადამიანური ბუნების ორგანული ნაწილია, ბუნების კანონებისგან განსხვავებით, რომლებიც მორალურად ნეიტრალურია. ნიცშე მორალურობას ორ ტიპს გამოყოფდა: მონურ მორალს და ბატონის მორალს.[4] პირველი ტიპს, მონურ მორალს, იგი რელიგიასთან, კერძოდ, ქრისტიანობასთან, აკავშირებდა.[4] თავის წიგნში „მხიარული მეცნიერება“ ნიცშე გამოთქვამს ცნობილ თეზისს „ღმერთი მკვდარია“, რომელიც მიემართება მის რწმენას, რომ მორალი უკვე აღარ შეიძლება იყოს რელიგიით ნაკარნახები,[5] რაც გულისხმობს იმას, რომ არ არსებობს სამუდამოდ განსაზღვრული დადგენილებები, რომელთაც შეგვიძლია დავემორჩილოთ. სწორედ ესაა მიზეზი იმისა, რომ ზოგიერთნი ნიცშეს ფილოსოფიას ნიჰილიზმთან აკავშირებენ.[6] ამის საწინააღმდეგოდ, სხვანი ამტკიცებენ, რომ ნიცშეს დებულება, რომ ცხოვრების მიღმა არაფერი არსებობს, არა მორალის უარყოფას, არამედ ჩვენი მორალური პრინციპების ხელახლა გადახედვას გვაიძულებს. ისინი ამტკიცებენ, რომ, იმასთან ერთად, რომ ნიცშეს რწმენით კაცობრიობა ნიჰილიზმის გზაზე იდგა, იგი ნიჰილიზმს არ ქადაგებდა, როგორც გზას, რომლისკენაც კაცობრიობის განვითარება უნდა წარმართულიყო.[7]
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Enc. Britannica, art. "Atheistic Existentialism"
- About Atheistic Existentialism დაარქივებული 2009-02-22 საიტზე Wayback Machine.
- Atheistic existentialism
- The absurd in atheistic existentialism
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Kline, Austin. "Christian Existentialism: Existentialist Thoughts and Christian Beliefs." Christian Existentialism დაარქივებული 2014-04-11 საიტზე Wayback Machine.
- ↑ ჟან-პოლ სარტრი, „ეგზისტენციალიზმი ჰუმანიზმია“ (გამომცემლობა „ჯეოპრინტი“,2006)
- ↑ Wicks, Robert, "Friedrich Nietzsche", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (2014 Edition), Edward N. Zalta (ed.)
- ↑ 4.0 4.1 Wildman, Wesley. "Profound Atheism: Friedrich Nietzsche (1844–1900)," Boston University
- ↑ Samual, Adrian. "Nietzsche and God (Part 1)," Richmond Journal of Philosophy (2007 Edition)
- ↑ Pratt, Alan. "Nihilism," The Internet Encyclopedia of Philosophy
- ↑ Michels, Steven. "Nietzsche, Nihilism, and the Virtue of Nature", Dogma: Revue de Philosophie et de Sciences Humaines (2004)