აზერბაიჯანის სახელმწიფო აკადემიური მუსიკალური თეატრი

აზერბაიჯანის სახელმწიფო აკადემიური მუსიკალური თეატრი
აზერბაიჯანის სახელმწიფო აკადემიური მუსიკალური თეატრი
ზოგადი ინფორმაცია
ქვეყანა	აზერბაიჯანი
მდებარეობა	ბაქო
მისამართი	Bakı
კოორდინატები	40°22′07″ ჩ. გ. 49°50′28″ ა. გ. / 40.36861° ჩ. გ. 49.84111° ა. გ.
დაიწყო	1934

აზერბაიჯანის სახელმწიფო აკადემიური მუსიკალური თეატრი (აზერ. Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrı) — აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ერთ-ერთი უდიდესი მუსიკალური თეატრია. თეატრალური წარმოდგენები ძირითადად მუსიკალური კომედიის ჟანრშია.

წარმოშობის ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აზერბაიჯანული ეროვნული მუსიკალური კომედიის ჟანრი XX საუკუნის დასაწყისში შეიქმნა. ამ ჟანრის, ისევე როგორც ოპერის შემქმნელი, არის უზეირ ჰაჯიბეილი. მისი მუსიკალური კომედიის „ქმარი და ცოლი“ 1909 წელს დაწერილი პირველი წარმოდგენა შედგა 1910 წლის 24 მაისს ძმები ნიკიტინების ცირკის შენობაში. სწორედ ამ სპექტაკლით დაარსდა აზერბაიჯანის მუსიკალური კომედიის თეატრი.

მომდევნო წლებში შესრულდა უზეირ ჰაჯიბეოვის მუსიკალური კომედიები. ამ კომედიებში გამოვლენილია ფეოდალურ-პატრიარქალური ურთიერთობები, სოციალური უთანასწორობა, ქალის უუფლებობა, მოსყიდვა, უმეცრება. მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს ჰ. არაბლინსკიმ, მ. ალიევმა, ა. აგდამსკიმ და სხვებმა. საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ სახალხო თეატრის განვითარების საკმაო შესაძლებლობები გაჩნდა.

1938 წლამდე მუსიკალურ კომედიებს დგამდნენ აზერბაიჯანის ოპერისა და ბალეტის თეატრში. 1938 წელს შეიქმნა დამოუკიდებელი მუსიკალური კომედიის თეატრი (აზერბაიჯანული და რუსული სექციებით) და სექტემბრიდან ოფიციალურად მიიღეს „აზერბაიჯანის სახელმწიფო მუსიკალური კომედიის თეატრის“ სტატუსი. სოლტან დადაშოვმა ახალ რედაქციაში იმუშავა კომპოზიტორ ზულფუგარ ჰაჯიბეოვის ოპერეტაზე „Evliykən subay“ და დადგა. პირველი სპექტაკლი აჩვენეს 1938 წლის 30 მაისს კულტურულ-გამაჯანსაღებელ პარკში „როტე ფანე“ (ახლანდელი ნიზამის პარკი). პლაკატებზე და პროგრამის ზედა ნაწილში ეწერა სიტყვები: „აზერბაიჯანის სახელმწიფო მუსიკალური კომედიის თეატრი“.

1941 წლის 22 ივნისს ნაცისტური გერმანიის სსრკ-ზე თავდასხმის შემდგომ მთავრობის გადაწყვეტილებით, თეატრის ფუნქციონირების პრინციპი შეიცვალა. კოლექტივს მიენიჭა ფუნქცია „Agitteatr“ (აზერბაიჯანის სახელმწიფო სააგიტაციო თეატრი).

1942 წლის 29 აგვისტოს ბრძანება გაიცა პროპაგანდისტული თეატრის სახელის გადარქმევაზე და თეატრს ისევ აზერბაიჯანის სახელმწიფო მუსიკალური კომედიის თეატრი ეწოდა. თეატრის დირექტორად და სამხატვრო ხელმძღვანელად 27 აპრილს შამსი ბადალბეილი დაინიშნა. 1943 წლის აგვისტოში თეატრს ეწოდა მწერალ-დრამატურგის, პუბლიცისტი, ჟურნალის „მოლა ნასრედინის“ შემქმნელის ჯალილ მამედგულუზადეს სახელი . ^[2]

რეპერტუარი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1939 წელს გამოვიდა და დაიდგა პირველი აზერბაიჯანული საბჭოთა მუსიკალური კომედიები: უზეირ ჰაჯიბეოვის „ქმარი და ცოლი“, ა. მაშადიბეოვის „ვისი ქორწილია?“ სოლტან ჰაჯიბეოვის „ოქროს ვარდი“, ფ.ლეგარის „ლურჯი მაზურკა“, უზეირ ჰაჯიბეოვის „ეს თუ არა, ის“, „არშინ მალ ალან“, ი. კალმანის „ცირკის დედოფალი“, ბ.ალექსანდროვის „ქორწილი მალინოვკაში“ და სხვ.

1940-იან წლებში თეატრის რეპერტუარში შედიოდა ფ.ამიროვის „ნათელი თვალები“ (1946), უ. ჰაჯიბეოვის „არშინ მალ ალან“ (1945), „მაშადი იბად“ (1946), ს.რუსტამოვის „დურნა“ (1947), ს. ალასგაროვის „ულდუზი“ (1948).

სცენები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მცირე შესვენების შემდეგ, 1956 წელს, თეატრმა კვლავ დაიწყო მუშაობა. 1956-1970 წლებში დაიდგა: „ჩვენი სახლი, ჩვენი საიდუმლო“ (შ. ახუნდოვა), „დედამთილი“ (ზ. ბაგიროვი), „ჰაჯი ყარა“ (ვ. ადიგოზალოვი, რ. მუსტაფაევი), „ჰაჯი კარიმის მოგზაურობა მთვარეზე“ (ა. რზაევი), „არ მომენატრები“ (ა. აბასოვი), „ექვსი გოგონადან ერთი ფერია“ (თ. ბაკიხანოვი, ჰ. მამედოვი), „ერთი წუთი“ (ჰ. მამედოვი).

რუსულ განყოფილებაში დაიდგა „სევასტოპოლის ვალსი" (კ. ჩისტოვი), „ასი ეშმაკი და გოგონა" (ტ. ხრენიკოვი), „სილვა" (ი. კალმანი), „კუბა, ჩემი სიყვარული ჩემია“ (რ. ჰაჯიევი) და სხვ. რეპერტუარში შევიდნენ ქართველი ავტორებიც: „ქეთო და კოტე“ (ვ. დოლიძე), „სიმღერა თბილისზე“ (შ. მილორავა) და ა.შ. 1970-იან წლებში თეატრის სცენაზე გამოვიდა „ნაზხანიმ ნაზ ელეიაი“ (ჰ. ალივერდიბეოვი), „ჰიჯრანი“ (ე. საბიტოღლუ), „ჰამიშეხანიმ“ (ს. ალასგაროვი), „თაზა გელინი“ (ჯ. ჯაჰანგიროვი), „ყველა ქმარი კარგია“ (ჰ. ხანმამედოვი), „ნევადის დეტექტივი“ (კ. რიჩკოვი) და ა.შ. სხვადასხვა წლებში თეატრში რეჟისორებს შორის იყვნენ ე. შარიფზადე, ჰ.ისმაილოვი, ს.დადაშოვი, შ. ბადალბეილი, ალიჰეიდარ ალაკბაროვი და სხვები. ამის შემდეგ თეატრს მიეცა შესაძლებლობა, უფრო ფართოდ გამოვიდეს და ერთმანეთის მიყოლებით მოამზადოს ახალი სპექტაკლები.

თეატრში ამ წლებში მოღვაწეობდნენ ისეთი გამოჩენილი კომპოზიტორები, როგორებიც არიან: უ. ჰაჯიბეოვი, შ. ა. აბასოვი, რ.მუსტაფაევი, მ.ალიზადე, მ.მარდანოვი, ჰ.მუხტაროვი, ს.რაჰმანი, შ. გურბანოვი, მ.შამხალოვი, და სხვ. თეატრი მჭიდროდ თანამშრომლობდა ლიბრეტოს გამოჩენილ ავტორებთან, როგორებიც არიან კურჩაილი, ს. რუსტამი, რ. ზაკა, ა. ისგანდაროვი, რ. აჰმადზადე.

ამ წლების განმავლობაში თეატრში მრავალი გამოჩენილი არტისტი გამოდიოდა სამსახიობო დასთან ერთად: მ.ვალიხანლი, ა.ჯავადოვი, ა. საფაი, ა.შირვანსკი, ლ.აბდულაევი, ს.აგაბაოვი, მ.კალანტარლი, ე. ქაფარლი, ნ.ზეინალოვა, ბ.საფაროღლუ, ჰ.ბაგიროვი, ს.ასლანი, მ.აჰმადოვი და სხვა შემოქმედებითი პირები. მათ შეინარჩუნეს თეატრი, განავითარეს მუსიკალური კომედიის ჟანრი, ეროვნული თეატრი და მთლიანად აზერბაიჯანის ეროვნული კულტურა.

მიუხედავად იმისა, რომ 1988-1998 წლებში თეატრის შენობის არარსებობამ და რესპუბლიკაში განვითარებულმა სოციალურ-პოლიტიკურმა მოვლენებმა, ისევე როგორც ყარაბაღის ომმა, უარყოფითი გავლენა მოახდინა თეატრალური კოლექტივის შემოქმედებაზე, თეატრი პირადად გადავიდა მისი განვითარების ახალ ეტაპზე. აღდგა შემოქმედებითი ჯგუფი, ჩამოყალიბდა საინტერესო და მდიდარი რეპერტუარი. აზერბაიჯანის ლიდერის ჰეიდარ ალიევის წყალობით აღდგა თეატრის ახალი შენობა, რომელიც აკმაყოფილებს თანამედროვე მოთხოვნებს. ამან თეატრის განვითარებას დიდი ბიძგი მისცა. კოლექტივმა რეპერტუარის გამდიდრება დაიწყო ახალი პიესების ერთმანეთის მიყოლებით მომზადებით: „სასიყვარულო თამაში“, „ჯიბეში შეინახე“, „მარიცა“, „სილვა“, „მხიარული ქვრივი“, „შეშლილი გასკონელი“ და ა.შ. ახალი სპექტაკლების მომზადების გარდა, შემოქმედებითმა კოლექტივმა გამართა შეხვედრები საბრძოლო რეგიონებში, სამხედრო ნაწილებში, საავადმყოფოებში, ინვალიდ ბავშვთა და მოხუცთა სახლებში და მაღალი პროფესიონალიზმით გამოვიდა ოფიციალურ და საჯარო ღონისძიებებზე ბევრ საქველმოქმედო კონცერტზე.

2013 წლის 18 აპრილს აზერბაიჯანის სახელმწიფო მუსიკალური თეატრი ოფიციალურად გაიხსნა ძირითადი სარესტავრაციო და სარეკონსტრუქციო სამუშაოების შემდეგ.^[3]

აზერბაიჯანის მინისტრთა კაბინეტის 2013 წლის 4 ოქტომბრის №287 დადგენილებით „აზერბაიჯანის სახელმწიფო მისიკალური კომედიის თეატრს“ დაერქვა „აზერბაიჯანის სახელმწიფო მუსიკალური თეატრი“.^[4]

2019 წლის 5 მარტს ხელი მოეწერა ბრძანებას აზერბაიჯანის სახელმწიფო მუსიკალური თეატრისთვის „აკადემიური“ სტატუსის მინიჭების შესახებ. ^[5]