ჩეჩნეთის პირველი ომი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
მ ბოტის დამატება: et:Esimene Tšetšeenia sõda |
No edit summary |
||
| ხაზი 14: | ხაზი 14: | ||
|დანაკარგები2='''სამხედრო:'''<br>17,391 მკვდარი(რუსული წყაროების მიხედვით)<br><br>სულ ცოტა 5,000 მკვდარი<br>'''უდანაშაულო მოსახლეობა:'''<br>50,000–100,000 მკვდარი<ref name ="casualties">[http://web.archive.org/web/20070821154629/http://www.hrvc.net/htmls/references.htm Civil and military casualties of the wars in Chechnya] [[Russian-Chechen Friendship Society]]</ref> |
|დანაკარგები2='''სამხედრო:'''<br>17,391 მკვდარი(რუსული წყაროების მიხედვით)<br><br>სულ ცოტა 5,000 მკვდარი<br>'''უდანაშაულო მოსახლეობა:'''<br>50,000–100,000 მკვდარი<ref name ="casualties">[http://web.archive.org/web/20070821154629/http://www.hrvc.net/htmls/references.htm Civil and military casualties of the wars in Chechnya] [[Russian-Chechen Friendship Society]]</ref> |
||
}}[[Image:Chechnya and Caucasus.png|thumb|300px|[[ჩრდილოეთ კავკასია]]]] |
}}[[Image:Chechnya and Caucasus.png|thumb|300px|[[ჩრდილოეთ კავკასია]]]] |
||
'''ჩეჩნეთის პირველი ომი''' ეწოდება იმ შეიარაღებულ კონფლიქტს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა [[რუსეთი|რუსეთის ფედერაციის]] ერთ–ერთ სეპარატისტულ ანკლავში - [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთში]]. [[1994]] წელს დაწყებული ეს კონფლიქტი [[1996]] წელს გაფორმებული ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულებით დასრულდა. [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთი]] დე–ფაქტო დამოუკიდებელი რესპუბლიკა გახდა. |
|||
[[რუსეთი|რუსული]] წყაროების მიხედვით, კონფლიქტში 5,500 რუსი ჯარისკაცი დაიღუპა. ზოგიერთი წყაროებით კი იგი 14,000 აღწევს. რაც შეეხება [[ჩეჩნები|ჩეჩნების]] დანაკარგს, იგი [[რუსეთი|რუსეთის]] მტკიცებით 15,000–ს, ხოლო [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთის]] მტიცებით - 3,000 უტოლდება. 50,000 - 100,000 მშვიდობიანი მოსახლე დაიღუპა, 200,000 დაიჭრა და 500,000 დევნილად იქცა. |
|||
==კონფლიქტის დასაწყისი== |
|||
[[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] დაშლის შემდეგ, [[1991]] წელს [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთმა]] დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. |
|||
[[1992]] წელს, [[ბორის ელცინი|ბორის ელცინის]] მიერ შეთავაზებულ ხელშეკრულებაზე, რომელიც [[რუსეთი|რუსეთის ფედერაციაში]] შემავალ ავტონომიურ რეგიონებს ფართო ავტონომიის უფლებას აძელვდა, 88 რეგიონიდან მხოლოდ ორმა, [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთმა]] და [[თათრეთი|თათრეთმა]] არ მოაწერეს ხელი. თუმცა [[თათრეთი|თათრეთმა]] მას 2 წლის შემდეგ, [[1994]] წელს მოაწერა ხელი. |
|||
[[რუსეთი]] ინტესნიურად ამარაგებდა ოპოზიციურ ძალებს ჩეჩნეთში. მათ [[1992]] წლის [[მარტი|მარტში]] ჩეჩნეთის მთავრობის ჩამოგდებაც სცადეს, თუმცა უშედეგოდ. |
|||
[[1994]] წლის [[30 ოქტომბერი|30 ოქტომბერს]] რუსულმა ავიაციამ [[გროზნო]] დაბომბა. შეტევას მხარი აუბეს ჩეჩნეთის ოპოზიციურმა ძალებმაც. მეორე ფართომასშტაბიანი შეტევა [[გროზნო|გროზნოზე]] [[26 ნოემბერი|26]]-[[27 ნოემბერი|27]] ნოემბერს განხორციელდა. ორივე შეტევა, [[ჯოჰარ დუდაევი|ჯოჰარ დუდაევის]] მებრძლების მიერ მოგერიებულ იქნა. |
|||
[[1994]] წლის [[29 ნოემბერი|29 ნოემბერს]] რუსეთის პრეზიდენტმა [[ბორის ელცინი|ბორის ელცინმა]] ჩეჩნეთის მთავრობას ულტიმატუმი წაუყენა და იარაღის დაყრა და დანებება მოსთხოვა. [[ჯოჰარ დუდაევი|ჯოჰარ დუდაევმა]] ულტიმატუმი არ მიიღო. |
|||
[[1994]] წლის [[11 დეკემბერი|11 დეკემბერს]] [[რუსეთი|რუსეთის]] შეიარაღებული შენაერთები [[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|ჩეჩნეთში]] შეიჭრნენ. მიზეზად "კონსტიტუციური წესრიგის დამყარება და ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნება" დასახელდა. [[რუსეთი|რუსეთის]] მაშინდელმა თავდაცმის მინისტრმა [[პაველ გრაჩევი|პაველ გრაჩევმა]] განაცხადა, რომ "უსისხლო ბლიცკრიგი" მაქსიმუმ [[20 დეკემბერი|20 დეკემბრამდე]] გასტანდა. |
|||
==უშუალო კონფლიქტი== |
|||
[[11 დეკემბერი|11 დეკემბერს]] რუსეთის არმიამ დედაქალაქ [[გროზნო|გროზნოზე]] შეტევა 3 მხრიდან დაიწყო. ერთ–ერთი ფრონტი კოლონელ–გენერალის, [[ედუარდ ვორობიოვი|ედუარდ ვორობიოვის]] მიერ შეჩერებულ იქნა. მან პროტესტი გამოხატა "ჯარის გაგზავნაზე საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ". მას ბევრმა სამხედრო თუ პოლიტიკურმა ფიგურამ მიბაძა. მათ შორის [[ბორის ელცინი|ბორის ელცინის]] მრჩეველმა - [[ემილ პაინი|ემილ პაინმა]]. |
|||
[[ბორის ელცინი|ელცინის]] განზრახვა, გროზნო ბლიცკრიგით აეღო, ამაო გამოდგა. [[რუსები|რუსი]] ჯარისკაცების ჟინი უმდაბლესი იყო. ისინი ვერ აცნობიერებდნენ თუ რისთვის გაგზავნეს ომში. |
|||
[[ინგუშეთი|ინგუშეთში]] საპროტესტო აქციის მონაწილეებმა შეაჩერეს რუსული კოლონა, რომელიც ჩეჩნეთისკენ მიიწევდა. მათ 30 ჯავშანმანქანა ცეცხლში გახვიეს. [[1995]] წლის [[იანვარი|იანვრამდე]] რუსეთის საარტილერიო და ხალიჩურ დაბომბვებს ათასობით მშვიდობიანი მოსახლის დაღუპვა მოჰყვა.<ref>[http://mcc.org/clusterbombs/resources/research/death/chapter3.html#4B1A Cluster Munitions Use by Russian Federation Forces in Chechnya]</ref> |
|||
ჩეჩენი მებრძოლები [[გროზნო|გროზნოში]] ბუნკერბსა და სანგრებს თხრიდნენ და გამალებით ემზადებოდნენ თავდაცვისთვის. |
|||
[[29 დეკემბერი|29 დეკემბერს]] [[ჩეჩნები|ჩეჩენმა მებრძოლებმა]] უშედეგო იერიში მიიტანეს [[გროზნო|გროზნოს]] აღმოსავლეთით მდებარე სტრატეგიულ წერტილზე - ხანკალაზე(იხ. [[ხანკალას ბრძოლა]]. |
|||
==გროზნოს ბრძოლა== |
|||
[[1994]]-[[1995]] წლების [[დეკემბერი|დეკემბერ]]-[[იანვარი|იანვარში]] რუსეთის საავიაციო და საარტილერიო შეტევებს [[გროზნო|გროზნოზე]] ათასობით მშვიდობიანი მოსახლის სიკვდილი მოჰყვა. |
|||
"ახალი წლის ღამის" ბრძოლას 1,000-2,000 რუსი ჯარისკაცი შეეწირა. 60-საათიან ბრძოლას მაიკოპის მოტორმსროლელი ბრიგადის ყველა დანაყოფი შეეწირა. მათგან მხოლოდ 230 ჯარისკაცი გადარჩა ცოცხალი(1/3 ჩეჩნების მიერ დატყვევებული). |
|||
მიუხედავად [[ჩეჩნები|ჩეჩენი მებრძოლების]] გმირული წინააღმდეგობისა, რუსეთის არმიამ [[გროზნო|გროზნოს]] აღება შეძლო. [[19 იანვარი|19 იანვარს]] რუსეთის არმიამ პრეზიდენტის სასახლე აიღო. ბრძოლა ქალაქის სამხრეთ რაიონებში კი [[1995]] წლის [[6 მარტი|6 მარტამდე]] გაგრძელდა. |
|||
რუსეთის ადამიანის უფლებათა დამცველმა, [[სერგეი კოველიოვი|სერგეი კოვალიოვმა]] განაცხადა, რომ შეტაკებებს გროზნოში 27,000 უდანაშაულო მოსახლის სიკვდილი მოჰყვა. [[დმიტრი ვოლკოგონოვი|დმიტრი ვოლკოგონოვის]] თქმით კი - 35,000, მათგან 5,000 ბავშვი. რაც შეეხება ჯარისკაცებს, რუსეთის მტკიცებით, კონფლიქტის პირველ 5-კვირიან შეტაკებებში, მხოლოდ 2,000 სამხედრო მოსამსახურე დაიღუპა .<ref>{{cite journal |
|||
| last =Faurby |
|||
| first =Ib |
|||
| authorlink = |
|||
| coauthors =Märta-Lisa Magnusson |
|||
| title =The Battle(s) of Grozny |
|||
| journal =Baltic Defence Review |
|||
| volume = |
|||
| issue =2 |
|||
| pages =75–87 |
|||
| publisher = |
|||
| year =1999 |
|||
| url =http://www.caucasus.dk/publication1.htm |
|||
| doi = |
|||
| id = |
|||
| accessdate = }}</ref> |
|||
==ჩანაწერები== |
==ჩანაწერები== |
||
09:48, 31 იანვარი 2009-ის ვერსია
| ჩეჩნეთის პირველი ომი | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| თარიღი | 11 დეკემბერი, 1994 – 31 აგვისტო, 1996 | ||
| მდებარეობა |
ჩეჩნეთი ინგუშეთის, სტავროპოლის მხარის და დაღესტნის ნაწილი | ||
| შედეგი |
ხასავ იურტის შეთანხმება ჩეჩნეთი დე–ფაქტო დამოუკიდებელი რესპუბლიკა გახდა | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| ძალები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
 ჩეჩნეთის პირველი ომი ვიკისაწყობში | |||
ჩეჩნეთის პირველი ომი ეწოდება იმ შეიარაღებულ კონფლიქტს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა რუსეთის ფედერაციის ერთ–ერთ სეპარატისტულ ანკლავში - ჩეჩნეთში. 1994 წელს დაწყებული ეს კონფლიქტი 1996 წელს გაფორმებული ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულებით დასრულდა. ჩეჩნეთი დე–ფაქტო დამოუკიდებელი რესპუბლიკა გახდა.
რუსული წყაროების მიხედვით, კონფლიქტში 5,500 რუსი ჯარისკაცი დაიღუპა. ზოგიერთი წყაროებით კი იგი 14,000 აღწევს. რაც შეეხება ჩეჩნების დანაკარგს, იგი რუსეთის მტკიცებით 15,000–ს, ხოლო ჩეჩნეთის მტიცებით - 3,000 უტოლდება. 50,000 - 100,000 მშვიდობიანი მოსახლე დაიღუპა, 200,000 დაიჭრა და 500,000 დევნილად იქცა.
კონფლიქტის დასაწყისი
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1991 წელს ჩეჩნეთმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა.
1992 წელს, ბორის ელცინის მიერ შეთავაზებულ ხელშეკრულებაზე, რომელიც რუსეთის ფედერაციაში შემავალ ავტონომიურ რეგიონებს ფართო ავტონომიის უფლებას აძელვდა, 88 რეგიონიდან მხოლოდ ორმა, ჩეჩნეთმა და თათრეთმა არ მოაწერეს ხელი. თუმცა თათრეთმა მას 2 წლის შემდეგ, 1994 წელს მოაწერა ხელი.
რუსეთი ინტესნიურად ამარაგებდა ოპოზიციურ ძალებს ჩეჩნეთში. მათ 1992 წლის მარტში ჩეჩნეთის მთავრობის ჩამოგდებაც სცადეს, თუმცა უშედეგოდ.
1994 წლის 30 ოქტომბერს რუსულმა ავიაციამ გროზნო დაბომბა. შეტევას მხარი აუბეს ჩეჩნეთის ოპოზიციურმა ძალებმაც. მეორე ფართომასშტაბიანი შეტევა გროზნოზე 26-27 ნოემბერს განხორციელდა. ორივე შეტევა, ჯოჰარ დუდაევის მებრძლების მიერ მოგერიებულ იქნა.
1994 წლის 29 ნოემბერს რუსეთის პრეზიდენტმა ბორის ელცინმა ჩეჩნეთის მთავრობას ულტიმატუმი წაუყენა და იარაღის დაყრა და დანებება მოსთხოვა. ჯოჰარ დუდაევმა ულტიმატუმი არ მიიღო.
1994 წლის 11 დეკემბერს რუსეთის შეიარაღებული შენაერთები ჩეჩნეთში შეიჭრნენ. მიზეზად "კონსტიტუციური წესრიგის დამყარება და ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნება" დასახელდა. რუსეთის მაშინდელმა თავდაცმის მინისტრმა პაველ გრაჩევმა განაცხადა, რომ "უსისხლო ბლიცკრიგი" მაქსიმუმ 20 დეკემბრამდე გასტანდა.
უშუალო კონფლიქტი
11 დეკემბერს რუსეთის არმიამ დედაქალაქ გროზნოზე შეტევა 3 მხრიდან დაიწყო. ერთ–ერთი ფრონტი კოლონელ–გენერალის, ედუარდ ვორობიოვის მიერ შეჩერებულ იქნა. მან პროტესტი გამოხატა "ჯარის გაგზავნაზე საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ". მას ბევრმა სამხედრო თუ პოლიტიკურმა ფიგურამ მიბაძა. მათ შორის ბორის ელცინის მრჩეველმა - ემილ პაინმა.
ელცინის განზრახვა, გროზნო ბლიცკრიგით აეღო, ამაო გამოდგა. რუსი ჯარისკაცების ჟინი უმდაბლესი იყო. ისინი ვერ აცნობიერებდნენ თუ რისთვის გაგზავნეს ომში.
ინგუშეთში საპროტესტო აქციის მონაწილეებმა შეაჩერეს რუსული კოლონა, რომელიც ჩეჩნეთისკენ მიიწევდა. მათ 30 ჯავშანმანქანა ცეცხლში გახვიეს. 1995 წლის იანვრამდე რუსეთის საარტილერიო და ხალიჩურ დაბომბვებს ათასობით მშვიდობიანი მოსახლის დაღუპვა მოჰყვა.[4]
ჩეჩენი მებრძოლები გროზნოში ბუნკერბსა და სანგრებს თხრიდნენ და გამალებით ემზადებოდნენ თავდაცვისთვის.
29 დეკემბერს ჩეჩენმა მებრძოლებმა უშედეგო იერიში მიიტანეს გროზნოს აღმოსავლეთით მდებარე სტრატეგიულ წერტილზე - ხანკალაზე(იხ. ხანკალას ბრძოლა.
გროზნოს ბრძოლა
1994-1995 წლების დეკემბერ-იანვარში რუსეთის საავიაციო და საარტილერიო შეტევებს გროზნოზე ათასობით მშვიდობიანი მოსახლის სიკვდილი მოჰყვა.
"ახალი წლის ღამის" ბრძოლას 1,000-2,000 რუსი ჯარისკაცი შეეწირა. 60-საათიან ბრძოლას მაიკოპის მოტორმსროლელი ბრიგადის ყველა დანაყოფი შეეწირა. მათგან მხოლოდ 230 ჯარისკაცი გადარჩა ცოცხალი(1/3 ჩეჩნების მიერ დატყვევებული).
მიუხედავად ჩეჩენი მებრძოლების გმირული წინააღმდეგობისა, რუსეთის არმიამ გროზნოს აღება შეძლო. 19 იანვარს რუსეთის არმიამ პრეზიდენტის სასახლე აიღო. ბრძოლა ქალაქის სამხრეთ რაიონებში კი 1995 წლის 6 მარტამდე გაგრძელდა.
რუსეთის ადამიანის უფლებათა დამცველმა, სერგეი კოვალიოვმა განაცხადა, რომ შეტაკებებს გროზნოში 27,000 უდანაშაულო მოსახლის სიკვდილი მოჰყვა. დმიტრი ვოლკოგონოვის თქმით კი - 35,000, მათგან 5,000 ბავშვი. რაც შეეხება ჯარისკაცებს, რუსეთის მტკიცებით, კონფლიქტის პირველ 5-კვირიან შეტაკებებში, მხოლოდ 2,000 სამხედრო მოსამსახურე დაიღუპა .[5]
ჩანაწერები
- ↑ Броня горела, как дрова... - Публицистика - Православное воинство - РУССКОЕ ВОСКРЕСЕНИЕ; ?>
- ↑ 120 in Budyonnovsk, and 41 in Pervomayskoe hostage crisis
- ↑ Civil and military casualties of the wars in Chechnya Russian-Chechen Friendship Society
- ↑ Cluster Munitions Use by Russian Federation Forces in Chechnya
- ↑ Lua-ს შეცდომა in მოდული:Citation/CS1 at line 4027: bad argument #1 to 'pairs' (table expected, got nil).