ხაიში (მესტიის მუნიციპალიტეტი)

სოფელი
ხაიში
ქვემო ხაიში და მდინარე ხაიშურა
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარესამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე
მუნიციპალიტეტი	მესტიის მუნიციპალიტეტი
თემი	ხაიში
კოორდინატები	42°56′36″ ჩ. გ. 42°11′11″ ა. გ.
ცენტრის სიმაღლე	700 მ
მოსახლეობა	174 კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 98,9 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
სატელეფონო კოდი	+995
ხაიში ვიკისაწყობში

ხაიში — სოფელი საქართველოში, სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარის მესტიის მუნიციპალიტეტში. ხაიშის თემის ცენტრი (სოფლები: ბარჯაში, გაღმა ხაიში, ზედა ვედი, ზედა წვირმინდი, ზედა ხაიში, ზემო ვედი, თოთანი, ლალხორალი, ლახანი, ლუხი, მუხაშურა, ნაკი, ნალქორვალი, ნანყბული, სკორძეთი, ტობარი, ქედანი, ქვედა ვედი, ქვედა წვირმინდი, შგედი, ციცხვარი, ჭერი, ჯორკვალი).

გეოგრაფია

მდებარეობს მდინარე ენგურისა და მისი მარცხენა შენაკადის, ხაიშურას ნაპირებზე, ბალსქვემო სვანეთში, ზუგდიდი-მესტიის გზატკეცილზე, ზუგდიდისა და მესტიისგან დაახლოებით 70 კილომეტრის დაშორებით, ზღვის დონიდან 700 მეტრის სიმაღლეზე. მდინარეები სოფელს სამ ნაწილად ჰყოფენ: მდინარე ენგურის მარჯვნივ, ჩრდილოეთით მდებარეობს მეჩხერი დასახლება გაღმა ხაიში, მდინარე ხაიშურას მარჯვნივ ზედა ხაიში, ხოლო მარცხნივ - ქვემო ხაიში, რომლებიც მჭიდრო დასახლებებს წარმოადგენენ. ქვემო ხაიშში მდებარეობს სოფლის ცენტრი.

ისტორია

XX საუკუნის 50-იან წლებამდე სოფელში ათამდე ოჯახი ცხოვრობდა. სოფლის გარშემო არსებული დიდი ტყის მასივისა და დასახლების ხელსაყრელი მდებარეობის გამო, ამ პერიოდში, აქ სატყეო მეურნეობა და მეცხოველეობის ფერმა გაიხსნა. ამ გარემოებებმა ხელი შეუწყო დროთა განმავლობაში სოფლის შემდგომ განვითარებას. სოფელში გაიხსნა საავადმყოფო, აფთიაქი, ფოსტა, სახანძრო ბრიგადა, საგზაო მეურნეობა, სხვადასხვა დარგობრივი მაღაზიები და ბაზარი, რამაც ხაიში არა მარტო თემის, არამედ მთლიანად ბალსქვემო სვანეთის ეკონომიკური ცენტრად აქცია.

2002 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 554 კაცი. სოფელში მოქმედებს სკოლა, საბავშვო ბაღი, საექიმო პუნქტი, პოლიცია, აფთიაქი, სასტუმრო. 2011 წელს ხაიშის ტერიტორიაზე არსებული 1536 ჰექტარი მიწა გადაეცა კომპანია „ტრანსელექტრიკას“ ხუდონჰესის ასაშენებლად.

დემოგრაფია

2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 174 ადამიანი.

აღწერის წელი	მოსახლეობა	კაცი	ქალი
2002	554	251	303
2014	174	84	90

ეკონომიკა

სოფლის ეკონომიკის ძირითადი დარგებია ვაჭრობა და სოფლის მეურნეობა. მოქმედებს რამდენიმე სახერხი, თუმცა მათი წილი ეკონომიკაში უმნიშვნელოა. ზუგდიდი--მესტიის ავტომაგისტრალზე მდებარეობა ხელს უწყობს სოფელში ვაჭრობისა და ტურიზმის განვითარებას. ხაიშისთვის სოფლის მეურნეობა შედარებით სუსტადაა განვითარებული. მაღალმთიანი სოფლებისგან განსხვავებით აქ ზომიერი კლიმატია, რაც მებაღეობის, მებოსტნეობის და მარცვლეული კულტურების (მაგ. სიმინდი) წარმოების საშუალებას იძლევა. შედარებით უკეთაა განვითარებული მესაქონლეობა. ხაიშიდან სამხრეთ აღმოსავლეთით მდებარეობს კასლეთის საზაფხულო სავარგულები, რომლებიც საძოვრებად და კარტოფილის წარმოებისთვისაა გამოსადეგი. დაბალია სოფლიდან მიგრაციის დონე.

ხუდონჰესი

2011 წელს ხაიშის ტერიტორიაზე არსებული 1536 ჰექტარი მიწა 1 აშშ დოლარად გადაეცა კომპანია „ტრანსელექტრიკას“ ხუდონჰესის ასაშენებლად. 650 მეგავატი სიმძლავრის ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობა სოფლის 250-მდე ოჯახს დატბორვით ემუქრება. აღნიშნული ფაქტი ეკოლოგებისა და სოფლის მოსახლეობის მკვეთრ უკმაყოფილებას იწვევს.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 415.

რესურსები ინტერნეტში

• ხუდონ ჰესის მშენებლობის და მისი მნიშვნელობის შესახებ დაარქივებული 2016-03-05 საიტზე Wayback Machine.