ციფრები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

ციფრები (ძვ. ლათ.-დან cifra არაბ. صفر‎‎-დან (ṣifr) „ცარიელი, ნული“) — ნიშნების სისტემა რიცხვების (სიტყვების) ჩასაწერად. სიტყვა „ციფრი“ დაკონკრეტების გარეშე ნიშნავს შემდეგი ათი ნიშნიდან ერთ-ერთს: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 (ე.წ. „არაბული ციფრები“). ამ ციფრების შეთანხმება ქმნის ორ-(ან მეტ)ნიშნა კოდებსა და რიცხვებს.

ასევე არსებობს მრავალი სხვა ვარიანტი („ალფაბეტი“):

თვითონ სიტყვა ციფრი წარმოდგება არაბულიდან صفر ṣifr „არაფერი, ნული“.

ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

უძველეს დროში რიცხვები აღინიშნებოდა სწორხაზოვანი ნიშნებით („ჩხირებით“): ერთი ჩხირი გამოსახავდა ერთიანს, ორი ჩხირი — ორიანს და ა.შ. ეს ხერხი დღემდეა შემორჩენილი რომაულ ციფრებში 1, 2, 3 რიცხვების ჩასაწერად. ე.წ. „არაბული ციფრების“ ინდური წარმომავლობა მეცნიერებაში მხოლოდ XIX საუკუნეში აღიარეს. პირველი მეცნიერი, რომელმაც გამოთქვა ეს აზრი, იმ დროისთვის ახალი, იყო რუსი აღმოსავლეთმცოდნე გეორგ კერი (1692-1740). კერი 1731 წლიდან მსახურობდა მოსკოვში უცხოენოვანი საქმეების კოლეგიის თარჯიმნად.

არაბულ-ინდური ათობითი ციფრების ეროვნული ვარიანტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

 A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   M   N   O   P   Q   R   S   T   U 
0 ٠ ۰
1 ١ ۱
2 ٢ ۲
3 ٣ ۳
4 ٤ ۴
5 ٥ ۵
6 ٦ ۶
7 ٧ ۷
8 ٨ ۸
9 ٩ ۹

A — სტანდარტული ევროპულები, B — არაბული, C — აღმოსავლეთ-არაბული, D — დევანაგარი, E — ბენგალური, F — გურმუკხი, G — გუჯარათი, H — ორია, I — ტამილური, J — ტელუგუ, K — კანადა, L — მალაიალამი, M — ტაიური, N — ლაოსური, O — ტიბეტური, Р — ბირმანული, Q — კხმერული, R — მონღოლური, S — ლიმბუ, T — ახალი ტაი ლები, U — იავანური

მონეტებზე გამოყენება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ინდური ციფრები მონეტებზე პირველად გაჩნდა 976 წელს ესპანეთში, სადაც არსებობდა პირდაპირი კავშირები არაბებთან.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ტიტლო — ციფრების გადამყვანი (გლაგოლიცა, კირილიცა, რომაული, ჩინური, არაბული, აღმოსავლეთ არაბული, ბენგალური, გუჯარითი, გურმუკხი, დევანაგარი, კანადა, ლაო, მალაიალამი, ორია (უტკალი), საურაშტრა, ტაიური, ტამილური თანამედროვე, ტელუგუ, ტიბეტური, ბირმანული, ლიმბუ (იაკტუმბა), კხმერული, მონღოლური)
  • Черникова Н. Числа и цифры, Наука и жизнь, 2010, № 4.