უშგულის თემი

თემი
უშგული
უშგულის საერთო ხედი
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარესამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე
მუნიციპალიტეტი	მესტიის მუნიციპალიტეტი
კოორდინატები	42°55′00″ ჩ. გ. 43°00′00″ ა. გ.
ცენტრის სიმაღლე	2200 მ
მოსახლეობა	228 კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 100 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
სატელეფონო კოდი	+995
უშგულის თემი ვიკისაწყობში

უშგული — თემი მესტიის მუნიციპალიტეტში. შედგება 5 სოფლისგან: ჩაჟაში (თემის ცენტრი), ლამჯურიში, მურყმელი, ჟიბიანი, ჩვიბიანი.

გეოგრაფია

უშგული მდებარეობს შხარას ძირას, ენგურისა და შავწყალა-ქვიშარას შესართავთან. უშგულის თემის სიმაღლე მერყეობს ზღვის დონიდან 2060 მეტრიდან 2200 მეტრამდე. ამ მონაცემებით უშგული ევროპის ყველაზე მაღალ დასახლებად მიიჩნეოდა 2014 წლამდე. თუმცა, მას შემდეგ, რაც 2014 წლის საყოველთაო აღწერის მონაცემებით ახმეტის მუნიციპალიტეტის სოფელ ბოჭორნაში 1 მუდმივი მაცხოვრებელი დაფიქსირდა, ევროპის ყველაზე მაღალი დასახლების სტატუსი ამ სოფელს გადაეცა.

უშგული საავტომობილო გზებით უკავშირდება მესტიასა და ლენტეხს. ლენტეხთან დამაკავშირებელი გზა გადის ატკვერის უღელტეხილზე, რომელიც წელიწადში მხოლოდ სამ თვესაა გახსნილი, ხოლო დანრჩენი დროის მანძილზე თოვლით იფარება. უშგული ზვავსაშიშ ზონაში მდებარეობს. 1987 წელს დიდი ზვავის გამო ადგილობრივი მცხოვრებლები ეკომიგრანტებად იქცნენ, ძირითადად, ქვემო ქართლში.

უშგულთან ახლოს, ენგურის სათავეებთან მოდის მინერალური წყალი.

ისტორია

უშგული ბუნებრივი მდებარეობის გამო მოწყვეტილი იყო დანარჩენ სვანეთს. უახლოეს თემში, კალაში, რომელიც 7 კილომეტრში მდებარეობს, გადასვლაც კი საკმაო სირთულეს წარმოადგენდა. ხალხის მეხსიერებაში შემორჩენილია ლეგენდა დევის ნაშენზე, ეს არის კლდე, რომელსაც, ლეგენდის თანახმად, ენგურის ხეობა ჩაუკეტავს და სოფელი იტბორებოდა. კატასტროფის თავიდან ასარიდებლად უშგულიდან და კალადან დაძრულა ორი ვერძი, რომლებიც საპირისპირო კუთხეებიდან დასჯახებიან კლდეს და დაუნგრევიათ.

უშგულის ეტიმოლოგიას „უშიშარ გულს” უკავშირებენ. ისტორიულად, უშგული უბატონო თემი იყო. უშგულში გაბატონების მსურველი 7 თავადი მოკლეს. მათ შორის უკანასკნელი იყო ფუთა დადეშქელიანი, რომელიც უშგულის ლამარიაში მთელმა სოფელმა ერთად მოკლა. წარმოადგენდა სვანეთის ერისთავთა ფარჯანიან-ვარდანისძე-მარუშიანთა რეზიდენციას. ერთიანი სვანეთის დაშლის შემდეგ უშგული ე. წ. თავისუფალი სვანეთის ნაწილი იყო, მაგრამ უკანასკნელ დრომდე (1810) იმერეთის სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა რაჭასთან ერთად. უშგულის თემმა თავისი ისტორიის მანძილზე არაერთი მოძალადე მოიგერია, მათ შორის ფუთა დადეშქელიანი (XVII საუკუნის II ნახევარი).

დემოგრაფია

ზოგადი

2002 წლის აღწერის მონაცემებით თემში ცხოვრობდა 288 ადამიანი. 2014 წელს კი ფიქსირდება კლება თემში ცხოვრობს 228 კაცი საიდანაც 116 მამაკაცია, ხოლო 112 ქალი.

აღწერის წელი	მოსახლეობა
2002	288
2014	228

სოფლების მიხედვით

N	სოფელი	2002 წლის აღწერა	2014 წლის აღწერა	ცვლილება
1.	ლამჯურიში	—	48
2.	მურყმელი	32	38
3.	ჟიბიანი	164	87
4.	ჩაჟაში	34	28
5.	ჩვიბიანი	58	27

ღირსშესანიშნაობები

უშგულში შემორჩენილია თამარ მეფის სახელთან დაკავშირებული სვანეთის ერთ-ერთი უდიდესი ციხესიმაგრის (XII-XIII საუკუნეები) ნაშთები; საცხოვრებელი, სამეურნეო და საკულტო ნაგებობანი (მათ შორის 37 კოშკი); ერისთავთა ხელისუფლების ნიშნები — სკიპტრა და სავარძელი. უშგულის თემის ერთ-ერთი სოფელი, ჩაჟაში, იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია.

უშგულის ღირსშესანიშნაობებია:

• უშგულის ლამარია
• უშგულის არქეოლოგიური მუზეუმი
• თამარ მეფის საზაფხულო და საზამთრო კოშკები. საზაფხულო კოშკები 1950-იან წლებში დაშალეს და ფერმის საშენ მასალად გამოიყენეს
• მაცხოვრის სახელობის ეკლესია - სოფელ მურყმელში
• წმინდა ბარბარეს სახელობის ეკლესია - სოფელ მურყმელში
• მაცხოვრის სახელობის ეკლესია - სოფელ ჩვიბიანში
• მაცხოვრის სახელობის ეკლესია - სოფელ ჟიბიანში
• წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - სოფელ ჟიბიანში
• ეკლესია - სოფელ ჩაჟაშში

გალერეა

• 
  ჟიბიანი
• 
  ჩაჟაში
• 
  მურყმელი
• 
  ჩვიბიანი
• 
  უშგულის რუკა
• 
  უშგულის ლამარია
• 
  მდინარე ენგური უშგულთან ახლოს

ლიტერატურა

• გასვიანი, გ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 195.
• ჩარკვიანი ა., საბჭოთა სვანეთი, თბ., 1974
• გასვიანი გ., დასავლეთ საქართველოს მთიანეთის ისტორიიდან, თბ., 1973;
• სვანეთის საისტორიო ძეგლები, პ. ინგოროყვას რედ., ნაკვ. 2, თბ., 1941;
• თაყაიშვილი, ე., არქეოლოგიური ექსპედიცია ლეჩხუმ-სვანეთში 1910 წელს, პარიზი, 1937;

რესურსები ინტერნეტში

• ტურისტული მარშრუტი უშგულში დაარქივებული 2016-03-06 საიტზე Wayback Machine.