პორტუგალიის ისტორიის ქრონოლოგია

ესაა პორტუგალიის ისტორიის ქრონოლოგიის არასრული სია.

პორტუგალიის დამოუკიდებლობამდე მომხდარი მოვლენები

• ძვ. წ. I საუკუნე. — ლისაბონი (Olissipo) — რომის პროვინცია Hispania Ulterior-ის დედაქალაქი
• 711, 15 მარტი— მავრების შეჭრა პირენეს ნახევარკუნძულზე; მომდევნო წლებში მავრები ებრძვიან ნახევარკუნძულის ყოფილ მფლობელებს — ვესტგუთებს — და გაბატონდნენ თითქმის მთელს ნახევარკუნძულზე, ასტურიის სამეფოს გარდა, რომელიც ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარეობდა. მავრების წინააღმდეგ ბრძოლა (რეკონკისტა) სწორედ ასტურიიდან დაიწყო და საბოლოოდ ჩამოყალიბდა სამი სამეფო: ლეონი, ასტურია და გალისია.
• 868 — ჩამოყალიბდა პორტუგალიის საგრაფო. პირველი გრაფი – ვიმარა პერეში.
• 1035 — ნავარის, არაგონის და კასტილიის მეფე სანჩო III გარდაიცვალა და მისი სამფლობელო გაიყო მის სამ შვილს შორის მათ შორის ორი არაგონმა და კასტილიამ სამეფოს ტიტული შეინარჩუნეს.
• 1037 — ფერდინანდ I დაქორწილდა და სამართავად მიიღო ლეონის სამეფო.
• 1095 — ჯვაროსნები ეხმარებიან ალფონსო VI კასტილიელს მავრებზე გამარჯვების მოპოვებაში. ენრიკე ბურგუნდიელი ქორწილდება მის ქალიშვილზე ტერეზა ლეონელზე და ხდება პორტუგალიის გრაფი.
• 1109, 25 ივლისი — დაიბადა მომავალი მეფე აფონსუ ენრიკეში.
• 1112 — აფონსუ სამართავად იღებს პორტუგალიის საგრაფოს
• 1123 — აფონსუ ამარცხებს საკუთარ დედას ტერეზას და ხდება პორტუგალიის ერთპიროვნული მმართველი.

პირველი დინასტია: ბურგუნდიელები

• 1139, 26 ივლისი — ორიკის ბრძოლის შემდეგ ცხადდება პორტუგალიის დამოუკიდებლობა: გრაფი აფონსუ ენრიკეში ხდება აფონსუ I, პორტუგალიის მეფე.
• 1147 — ლისაბონის დაპყრობა.
• 1174 — არაგონის სამეფო აღიარებს პორტუგალიის დამოუკიდებლობას.
• 1179 — რომის პაპი ალექსანდრე III აფონსუ I ცნობს პორტუგალიის, როგორც დამოუკიდებელი ქვეყნის მეფედ.
• 1185 — სანშუ I გახდა პორტუგალიის მეფე.
• 1212 — აფონსუ II მმართველობის დასაწყისი.
• 1233 — სანშუ II მმართველობის დასაწყისი.
• 1246 — რომის პაპი ინოკენტი IV სანშუს აცხადებს ერეტიკოსად და გასცემს მისი დამხობის ბრძანებას.
• 1247 — აფონსუ III მმართველობის დასაწყისი; სანშუ II გააძევეს ტოლედოში.
• 1254 — კორტესების, სამეფო გენერალური ასამბლეის, პირველი ოფიციალური შეკრება.
• 1272 — აფონსუ III მავრებისაგან იბრუნებს ფარუს, ამით დასრულდა მავრების გაძევება პორტუგალიიდან.
• 1276 — იოანე XXI გახდა ისტორიაში პირველი და ერთადერთი პორტუგალიელი პაპი (გარდაიცვალა 1277 წელს)
• 1279 — დინიშ I მმართველობის დასაწყისი
• 1297 — დინიშ I ხელს აწერს შეთანხმებას ფერდინანდ IV კასტილიელთან საზღვრების განსაზღვრის შესახებ პორტუგალიასა და თანამედროვე ესპანეთს შორის; ეს შეთანხმება ძალაში რჩება დღესაც.
• 1308 — პორტუგალიამ პირველ კომერციულ ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი ინგლისთან.
• 1325 — აფონსუ IV მმართველობის დასაწყისი
• 1355 — მეფის ბრძანებით მოკლეს ინეშ დე კაშტრუ, დაიწყო სამოქალაქო ომი აფონსუსა და მის მემკვიდრე პედრუ I შორის.
• 1357 — პედრუ I მმართველობის დასაწყისი; ინეშ დე კაშტრუს სხეულის ექსგუმაცია და კორონაცია.
• 1367 — ფერნანდუ I მმართველობის დასაწყისი.
• 1383—1385 — ლეონორ ტელეშის რეგენტობა. შემდეგ სამოქალაქო ომი და პოლიტიკური ანარქია: 1383—1385 წლები კრიზისი.

მეორე დინასტია: ავისის

• 1385
  • აპრილი — ჟუან I კრიზისის შემდეგ იკავებს პორტუგალიის მეფის ტახტს; კასტილიელები არ დაეთანხმნენ ამ გადაწყვეტილებას
  • 14 აგვისტო — ალჟუბაროტეს ბრძოლა: ჟუან I იმარჯვებს კასტილიელებზე და ინარჩუნებს სამეფო ხელისუფლებას.
• 1386 — უინძორის ხელშეკრულება, დაიდო კავშირი ინგლის-პორტუგალიას შორის;
• 1394 — დაიბადა ენრიკე ზღვაოსანი, ჟუან I შვილი.
• 1415 — ჟუან I დაიპყრო ქალაქი სეუტა აფრიკის სანაპიროზე.
• 1419 — მადეირას კუნძულები აღმოაჩინეს ჟუან გოსალვიშ ზარკუმ და ტრიშტან ვაშ ტეშეირამ.
• 1427 — აღმოჩინეს აზორის კუნძულები, დიოგო სილვეში.
• 1433 — დუარტე I გახდა პორტუგალიის მეფე.
• 1434 — ზღვაოსანმა ჟილ ეანეშმა გადაკვეთა ბოხადორის კონცხი. დაიწყო აფრიკის სანაპიროების გამოკვლევა.
• 1438 — დაიწყო აფონსუ V მმართველობა.
• 1444/1460 — აღმოაჩინეს მწვანე კონცხის კუნძულები.
• 1481 — ჟუან II ადის სამეფო ტახტზე.
• 1484 — დიოგუ კანმა აღმოაჩინა მდინარე კონგო.
• 1488 — ბარტოლომეუ დიაში გახდა პირველი ევროპელი კაპიტანი რომელმაც გაიარა კეთილი იმედის კონცხი და გავიდა ინდოეთის ოკეანეში.
• 1494 — ხელი მოეწერა ტორდესილასის ხელშეკრულებას ესპანეთ-პორტუგალიას შორის, რომლის ძალითაც მათ გაინაწილეს მსოფლიო.
• 1495 — დაიწყო მანუელ I მმართველობა.
• 1498 — ვასკო და გამა აფრიკის სანაპიროს შემოვლის შედეგად მიადგა ინდოეთის სანაპიროს.
• 1500
  • აღდგომა — პედრუ კაბრალმა აღმოაჩინა ბრაზილია.
  • მანუელ I გამოსცა კანონი პორტუგალიიდან ებრაელების განდევნის შესახებ.
• 1521 — დაიწყო ჟუან III მმართველობა.
• 1542 — პორტუგალიელი ზღვაოსნები არიან პირველი ევროპელები, რომლებიც იმყოფებოდნენ იაპონიაში.
• 1557 — დაიწყო სებასტიან I მმართველობა.
• 1578 — კარდინალი ენრიკე I ავიდა სამეფო ტახტზე.

მესამე დინასტია: ჰაბსბურგები

• 1580 — უშვილო კარდინალის გარაცვალების შემდეგ ესპანეთის მეფე ფილიპე II გახდა პორტუგალიის მეფე ფილიპე I და ქვეყანამ დაკარგა დამოუკიდებლობა.
• 1598 — ფილიპე III ესპანელი გახდა პორტუგალიის მეფე ფილიპე II.
• 1621 — ფილიპე IV ესპანელი გახდა პორტუგალიის მეფე ფილიპე III.

მეოთხე დინასტია: ბრაგანსა

• 1640, 1 დეკემბერი — ბრაგანსის ჰერცოგი ჟუან IV ხდება პორტუგალიის მეფე: ესპანეთის ბატონობის დასასრული.
• 1656 — აფონსუ VI ადის სამეფო ტახტზე
• 1668 — აფონსუ VI გამოცხადდა არაკომპეტენტურად და მისი ძმა პედრუ ხდება ერთპიროვნული მმართველი
• 1683 — პედრუ II ხდება მეფე
• 1703 — დაიდო მეტუენის ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც პორტუგალია აღარ იყო დამოკიდებული ინგლისზე ეკონომიკურად.
• 1706 — ჟუან V მმართველობის დასაწყისი
• 1750 — ჟუზე I მმართველობის დასაწყისი
• 1755, 1 ნოემბერი— ლისაბონის მიწისძვრამ ძირფესვიანად დაანგრია ქალაქი.
• 1759, 13 იანვარი —ტავორის ოჯახის ყველა წევრი დაადანაშაულეს სახელმწიფოს ღალატში და მომზადდა თავდასხმა მეფეზე მარკიზ პომბალის ბრძანებით.
• 1777 — დაიწყო მარია I მმართველობა;
• 1816 — დაიწყო ჟუან VI მმართველობა;
• 1826 — დაიწყო პედრუ IV მმართველობა;
• 1828 — კორონაციამიგელ I, პედრუ IV შემცვლელი: სამოქალაქო ომი
• 1834
  • 24 ივლისი – ჰერცოგმა ტერსეირამ გაიმარჯვა ლისაბონთან ბრძოლაში — დამტავრდა სამოქალაქო ომი: მიგელ I გაიქცა გერმანიაში
  • მარია II გახდა დედოფალი.
• 1853 — დაიწყო პედრუ V მმართველობა;
• 1861 — დაიწყო ლუიშ I მმართველობა;
• 1889 — დაიწყო კარლუშ I მმართველობა;
• 1908
  • 1 თებერვალი, მეფე კარლუში და მისი შვილი ლუიშ-ფილიპი მოკლეს ლისაბონელმა რესპუბლიკელებმა.
  • მანუელ II გახდა პორტუგალიის მეფე

ადრეული რესპუბლიკა

• 1910, 5 ოქტომბერი— რევოლუციამ დაამხო მონარქიული მმართველობა: პორტუგალია გახდა რესპუბლიკა; მეფე მანუელ II გაიქცა ინგლისში
• 1917
  • პორტუგალია შეუერთდა მოკავშირეებს პირველ მსოფლიო ომში.
  • 5 დეკემბერი — მაიორ სიდინიო პაესის პუტჩი, როლის შედეგადაც ის ხელისუფლებაში მოვიდა.
• 1918
  • 28 აპრილი — პაესი აირჩიეს რესპუბლიკის პრეზიდენტად.
  • 14 დეკემბერი — პაესის მკვლელობა.

ფაშისტური რეჟიმი

• 1926 — გადატრიალება: დამყარდა ფაშისტური დიქატატურა ანტონიუ დი სალაზარის მეთაურობით.
  • 28 მაისი — გენერალ გომიშ დუ კოშტას სამხედრო პუტჩი. დაითხოვეს პარლამენტი და შეცვალეს კონსტიტუცია.
  • 17 ივნისი — დუ კოშტა იძულებული იყო გადაეყენებინა პრემიერ-მინისტრი კაბესადესი და ჩამეყალიბებინა ახალი მთავრობა.
  • 9 ივლისი — გენერალი კარმონა, ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი, აპატიმრებს დუ კოშტას და თვითონ ახდენს მთავრობის ფორმირებას.
• 1927, 3-9 თებერვალი— ჩაახშეს სამხედრო გამოსვლა ლისაბონში და პორტუში, რომელთა ლიდერები ცდილობდნენ კონსტიტუციის აღდგენას.
• 1928
  • 25 მარტი — გენერალი ანტონიო ოსკარ კარმონა აირჩიეს ქვეყნის პრეზიდენტად.
  • 17 აპრილი — ანტონიუ სალაზარი გახდა ფინანსთა მინისტრი ახალ მთავრობაში.
• 1934, 16 დეკემბერი — ეროვნული კრების არჩევნებზე მთავრობამ მოიპოვა 90 ადგილი.
• 1935, 16 თებერვალი — კარმონა შემდეგი 7 წლით აირჩიეს პრეზიდენტად.
• 1936, 9 სექტემბერი — პორტუგალიის სამხედრო-საზღვაო ძალებში აჯანყების მცდელობა იყო.
• 1938, 11 მაისი —პორტუგალიამ ცნო ფრანკოს რეჟიმი ესპანეთში.
• 1939, 17 მარტი — მეგობრობისა და თავდაუსხმელობის პაქტი ესპანეთთან.
• 1941, 12 ივნისი — სალაზარის მთავრობა აცხადებს სწრაფი ნეიტრალიტეტის დაცვას.
• 1942
  • 8 თებერვალი — გენერალი კარმონა კვლავ აირჩიეს რესპუბლიკის პრეზიდენტად.
  • 25 ივნისი — სალზაზარი ხაზს უსვამს პორტუგალიის ნეიტრალიტეტს ინგლისტან ურთიერთობაში და ამავდროულად წინააღმდეგია ანტიჰიტლერული კოლიციის შექმნია.
  • 18-20 დეკემბერი — ესპანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის გრაფ ხორდანის ვიზიტი ლისაბონში, იბერიის ბლოკის შექმნა.
• 1943, 12 ოქტომბერი — გამოქვეყნდა ინგლის-პორტუგალიის შეტანხმება, საჭიროების შემთხვევაში აზორის კუნძულების სამხედრო ბაზების გამოყენების შესახებ.
• 1947, 8 ოქტომბერი — მონარქისტულად მოაზროვნეების წარუმატებელი გადატრიალება
• 1948, 20 სექტემბერი — ესპანეთთან მეგობრობისა და თავდაუსხმელობის პაქტის გაგრძელება 10 წლის ვადით.
• 1949
  • 13 თებერვალი — პირველად სალაზარის მმართველობის პერიოდში საპრეზიდენტო არჩევნებზე მეორე კანდიდატიც იყრიდა კენჭს. რომელმაც არცევნების წინა დღეს უარი თქვა კანდიდატობაზე. კარმონა მეოთხე ვადით აირჩიეს პრეზიდენტად.
  • 4 აპრილი — პორტუგალია ნატოს წევრი გახდა.
• 1951
  • 8 იანვარი — აშშ-სთან დაიდო მეგობრობისა და ურთიერთგაგების ხელშეკრულება
  • 18 აპრილი — გარდაიცვალა პრეზიდენტი კარმონა.
  • 22 ივლისი — საპრეზიდენტო არჩევნები. ამ პოსტზე აირჩიეს გენერალი ფრანცისკო კრავეირო ლოპიში.
  • 6 სექტემბერი— შეთანხმება აშშ-სტან აზორის ბაზების იჯარით გადაცემის შესახებ.
• 1955, 15 დეკემბერი — პორტუგალია გაწევრიანდა გაეროში.
• 1961
  • 4 თებერვალი — 15 მარტი — ჩრდილოეთ ანგოლაში დაიწყო პორტუგალიის კოლონიური ომი.
  • 18-20 დეკემბერი— ინდოეთთან გოას, დიუსა და დამანის, პორტუგალიის ყოფილი კოლონიების შეერთება.
• 1962 — იწყება სამხედრო მოქმედებები გვინეა-ბისაუში.
  • 1 იანვარი — რესპუბლიკელების აჯანყების წარუმატებელი მცდელობა
• 1964, 25 სექტემბერი — იწყება სამხედრო მოქმედებები მოზამბიკში.

დემოკრატია

• 1974, 25 აპრილი — მიხაკების რევოლუციამ დაამხო პორტუგალიის ფაშისტური რეჟიმი , მარსელუ კაეტანუ გაიქცა ბრაზილიაში.
• 1975
  • აფრიკის ყველა პორტუგალიურმა კოლონიამ და აღმოსავლეთ ტიმორმა დამოუკიდებლობა მოიპოვეს.
  • 11 მარტი— კომუნისტური გადატრიალება: მსხვილი სამრეწველო საწარმოების და ეკონომიკური ობიექტების ნაციონალიზაცია მთავრობის მიერ.
  • 25 ნოემბერი — ახალმა გადატრიალებამ დაამხო ექსტრემალური-მემარცხენე პოლიტიკური ძალები.
  • 7 დეკემბერი — აღმოსავლეთი ტიმორის ანექსია ინდონეზიის მიერ ძალის გამოყენებით.
• 1981 —პრემიერი სა კარნეირუ და თავდაცვის მინისტრი ამარუ და კოშტა დაიღუპნენ ავიაკატასტროფაში, როგორც ფიქრობენ ეს იყო ტერაქტი.
• 1984 — კარლუშ ლოპეშმა მოიპოვა პირველი ოლიმპიური ოქროს მედალი პორტუგალიის ისტორიაში მარათონში ლოს-ანჟელესის ოლიმპიადაზე.
• 1986, 1 იანვარი — პორტუგალია გახდა ევროკავშირის წევრი
• 1998 — ლისაბონში მოეწყო საერთაშორისო გამოფენა Expo '98
• 1999, 1 იანვარი, მაკაო, უკანასკნელი პორტუგალიური კოლონია გადაეცა ჩინეთს.
• 2002, 1 იანვარი — პორტუგალია გადავიდა ევროს მიმოქცევაზე.
• 2004, ზაფხული — პორტუგალიაში გაიმართა ევროპის ჩემპიონატი ფეხბურთში.
• 2004, 20 ნოემბერი ბელემში აღიმართა ევროპაში ყველაზე მაღალი საახალწლო ნაძვის ხე.

იხილეთ აგრეთვე

• პორტუგალია
• პორტუგალიის ისტორია
• პორტუგალიის მეფეების სია

რესურსები ინტერნეტში

• პორტუგალიის ისტორიის საიტი დაარქივებული 2016-01-09 საიტზე Wayback Machine.