ეტრატი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
(გადამისამართდა გვერდიდან პერგამენტი)

ეტრატი (პერგამენტი) — განსაკუთრებული წესით დამუშავებული ხბოს, ბატკნის ან თიკნის ტყავი. იყენებდნენ საწერ მასალად ქაღალდის გამოგონებამდე. ასეთ მასალაზე შესრულებული ხელნაწერი.[1]

მზადდება სპეციალურად მომზადებული ცხოველების დაუცველი ტყავისგან - პირველ რიგში ცხვრისგან, ხბოსგან და თხისგან. იგი გამოიყენება როგორც წერის საშუალება ორი ათასწლეულის განმავლობაში. სიტყვა პერგამენტი (ლათინური პერგამენისა და ფრანგული პარკემინის საშუალებით) განვითარდა ქალაქ პერგამონის სახელიდან, რომელიც ელინისტური პერიოდის განმავლობაში იყო პერგამენტის წარმოების აყვავებული ცენტრი. ქალაქი იმდენად გაბატონდა ვაჭრობაში, რომ მოგვიანებით გაჩნდა ლეგენდა, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ პერგამონში გამოიგონეს პერგამენტი, რომ შეცვალონ პაპირუსის გამოყენება, რომელიც მონოპოლიზებული იყო კონკურენტი ქალაქის ალექსანდრიის მიერ. ეს ცნობა, რომელიც პლინიუს უფროსის თხზულებებშია (ბუნებრივი ისტორია, წიგნი XII, 69–70), საეჭვოა, რადგან პერგამონის გამოყენებას იყენებდნენ ანატოლიასა და სხვაგან პერგამონის აღზევებამდე დიდი ხნით ადრე. [10]

ამასთან, მომზადებულ ცხოველების ტყავზე წერას დიდი ისტორია ჰქონდა. დევიდ დირინგერმა აღნიშნა, რომ „ტყავზე დაწერილი ეგვიპტური დოკუმენტების პირველი ხსენება მეოთხე დინასტიას უკავშირდება (ძვ. წ. 2550–2450 წწ.), მაგრამ ასეთი დოკუმენტებიდან ყველაზე ადრეულია: მეექვსე დინასტიის ტყავის ფრაგმენტული როლი (გ. 24-ე საუკუნე), რომელიც გაუხსნა დოქტორ ჰ. იბსჩერს და დაცულია კაიროს მუზეუმში; მეთორმეტე დინასტიის (ახ. წ. 1990–1777 წწ.) ბერლინში; მათემატიკური ტექსტი ახლა ბრიტანეთის მუზეუმში (MS. 10250 რამსეს II-ის მეფობის შესახებ (ძვ. წ. XIII საუკუნის დასაწყისში).“[13] მიუხედავად იმისა, რომ ასურელებმა და ბაბილონელებმა ლურსმნები შთაბეჭდილება მოახდინეს თიხის ფირფიტებზე, ისინი აგრეთვე წერდნენ პერგამენტზე ძვ.წ. VI საუკუნიდან მოყოლებული. რაბინულ ლიტერატურაში ტრადიციულად ნათქვამია, რომ ცხოველების ტყავისგან დამზადებული პერგამენტის გამოყენების ინსტიტუტი ისეთი რიტუალური საგნების დასაწერად, როგორიცაა თორა, მეზუზა და ტეფილინი წარმოშობით სინაითურია, სპეციალური დანიშნულებით სხვადასხვა ტიპის პერგამენტისთვის, როგორიცაა გევილი და კლაფი.

ადრეული ისლამური ტექსტები გვხვდება აგრეთვე პერგამენტზე.

მოგვიანებით შუა საუკუნეებში, განსაკუთრებით XV საუკუნეში, პერგამენტი მეტწილად ჩანაცვლდა ქაღალდით უმეტეს გამოყენებისთვის, გარდა მდიდრული ხელნაწერისა, რომელთა ნაწილი ასევე იყო ქაღალდზე. ქაღალდის ქარხნის ახალი ტექნიკა საშუალებას აძლევდა მას გაცილებით იაფი ყოფილიყო, ვიდრე პერგამენტი; იგი დამზადებულია ქსოვილის ქსოვილისგან და ძალიან მაღალი ხარისხის. XV საუკუნის შემდეგ ბეჭდვის დადგომისთანავე, პრინტერების მოთხოვნებმა ბევრად გადააჭარბა პერგამენტის ცხოველების ტყავის მიწოდებას.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: