თუშეთის ქვაბული

თუშეთის ქვაბული
კოორდინატები: 42°26′34″ ჩ. გ. 45°28′01″ ა. გ.
ქვეყანა	საქართველო
ტერიტორიული ერთეული	ახმეტის მუნიციპალიტეტი
სიმაღლე	1500–1600 მ

თუშეთის ქვაბული — მაღალმთიანი გასწვრივი ქვაბული აღმოსავლეთ საქართველოში. მდებარეობს აღმოსავლეთ კავკასიონის ჩრდილოეთ კალთაზე. მოიცავს მდინარეების თუშეთის ალაზნისა და პირიქითი ალაზნის აუზებს. ყოველმხრივ ჩაკეტილია მაღალი ქედებით.

თუშეთის ქვაბული აგებულია ძირითადად იურული თიხაფიქლებითა და ქვიშაქვებით. სოფელ დართლოს მახლობლად გვხვდება ტრავერტინის მძლავრი დანაგროვები. მაკრატელას ქედი მას ორ ნაწილად ყოფს: ჩრდილოეთით პირიქითის ხეობაა, ხოლო სამხრეთით — გომეწრის. თუშეთის ქვაბულის ფსკერის აბსოლუტური სიმაღლე 1500–1600 მ ფარგლებშია.

გაბატონებულია ღრმად დანაწევრებული ეროზიული რელიეფი; კავკასიონის მთავარ ქედზე, პირიქითისა და მაკრატელას ქედებზე გლაციალური რელიეფიცაა. ქვაბულის აღმოსავლეთ ნაწილში შემონახულია ომალოს, შენაქოსა და დიკლოს რელიქტური ვაკე-პლატოები. თუშეთის ქვაბულში მიედინება პირიქითი ალაზანი (შენაკადებით: მარცხენა — ფარსმისწყალი, ჭეშოსწყალი, დიდიხევი, ჩიღოსწყალი; მარჯვენა — ლაროვანისწყალი) და თუშეთის ალაზანი (შენაკადებით: მარჯვენა — ბიქურთა, ორწყალი, ხისოსწყალი, მარცხენა — წოვათისწყალი).

თუშეთის ქვაბულის აღმოსავლეთ ნაწილში მთავარი მდინარეების და მათი შენაკადების ხეობათა ქვემო კალთები შემოსილია ფიჭვნარ-არყნარი ტყით, ზოგან მხოლოდ ფიჭვნარია. ქვაბულის უდიდესი მაღალი ნაწილი სუბალპური და ალპური ბალახმცენარეულითაა დაფარული.

მდინარეების პირიქითი ალაზნისა და თუშეთის ალაზნის შესართავთან შემონახულია რელიქტური ეროზიული ვაკეები, სადაც გაშენებულია სოფლები: შენაქო, ომალო და დიკლო. ეს ვაკეები ზღვის დონიდან 2100–2200 მ ანუ მდინარეთა ხეობების ფსკერიდან 150–200 მ სიმაღლეზე მდებარეობენ. მათი წარმოქმნა დაკავშირებული უნდა იყოს მდინარე ანდის ყოისუს ტექტონიკურ შეგუბებასთან. თუშეთის ქვაბული სამანქანო გზით აბანოს უღელტეხილის გავლით უკავშირდება შიდა კახეთს.

ლიტერატურა

• დავით უკლება, ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 4, თბ., 2018. — გვ. 139.
• მარუაშვილი ლ., საქართველოს ფიზიკური გეოგრაფია, თბ., 1964;
• Геоморфология Грузии: Л. И. Маруашвили (отв. ред.) и др. Тб.: Мецниереба, 1971.