ზღვის დრაკონი
 | ამ სტატიაში არ არის მითითებული სანდო და გადამოწმებადი წყარო. |
| ზღვის დრაკონი | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ლათინური სახელი | ||||||||||||
| Trachinus | ||||||||||||
| ||||||||||||
ზღვის დრაკონი (ლათ. Trachinus) — ზღვის თევზების გვარი ქორჭილასნაირთა რიგისა. მათი სიგრძე 40 სმ აღწევს. გვერდებიდან შებრტყელებული სხეული წაგრძელებულია, ზურგის პირველ ფარფლზე აქვთ წვეტიანი ქიცვები. თითო ქიცვი აქვთ აგრეთვე სალაყუჩე კოლოფის სახურავებზე. ქიცვების ფუძესთან შხამიანი ჯირკვლებია. ჩხვლეტა მეტად მტკივნეულია, ზოგჯერ ადამიანის მომაკვდიმებელიც. გვარში 4-5 სახეობაა. გავრცელებული არიან ხმელთაშუა ზღვასა და ატლანტის ოკეანის აღმოსავლეთ ნაწილში. შავ ზღვაში ერთი სახეობაა — ზღვის დრაკონი (Trachinus draco). ადგილობრივი რეწვის ობიექტია.
ფიზიკური გარეგნობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ზღვის დრაკონი არის მოგრძო და გვერდით გაბრტყელებული თევზი მაღლა აღმართული თვალებით და მკაფიო ზედა პირით. ქვედა ყბა ზედა ყბაზე გრძელია. თავი კომპაქტური ბრტყელი და შედარებით დიდია და თვალები კი თავს ზემოთ აქვს. თვალის ზედა კიდს აქვს ორი-სამი პატარა წვეტი, თითოეული თვალის წინ. ზურგზე აქვს ხუთი - შვიდი ფარფლი და ეკლები თითოეულ ასევე ნაღვლის საფარზე შხამიანი ჯირკვლები აქვთ.
სხეულის ზომები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ზღვის დრაკონის სხეულის ზომები ძალიან განსხვავებულად არის აღწერილი სხვადასხვა ავტორის მიერ, როგორც ჩანს, განსხვავდება გეოგრაფიული მდებარეობიდან გამომდინარე, სადაც კვლევა ჩატარდა. აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში მოწიფული თევზის სიგრძის გავრცელება მერყეობს 10 სმ-დან მაქსიმუმ 25,8 სმ-მდე მდედრებისთვის და 9,5 სმ-დან 22,5 სმ-მდე მამრებში. წონა მერყეობს 6,96 გრამიდან 131,76 გ-მდე მდედრებისთვის და 5,34 გ-დან 75,84 გ-მდე მამაკაცებისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ აღმოსავლეთ შავ ზღვაში დაფიქსირებული ყველაზე დიდი მდედრი 25,8 სმ სიგრძისა იყო, სხვა კვლევების შედეგები ვარაუდობს, რომ ზღვის დრაკონს აქვს ბევრად უფრო დიდი დიაპაზონი, ვიდრე ამ კვლევაში. სამხრეთ პორტუგალიის ალგარვეს სანაპიროზე ყველაზე დიდი მდედრი ზღვის დრაკონი იპოვეს სანტოსმა და სხვებმა. ჰქონდა საერთო მაქსიმალური სიგრძე 39,6 სმ. მაგრამ ასევე შავ ზღვაში დაფიქსირდა ნიმუშები, რომლებიც აღემატება Ak & Genç-ის მიერ 2013 წელს ნაპოვნი ყველაზე დიდ მდედრს. ყველაზე დიდი მდედრი იპოვა Ak et al. შავ ზღვას ჰქონდა საერთო მაქსიმალური სიგრძე 35 სმ. Ak & Genç-ისთვის, როგორც ჩანს, ცხადია, რომ მრავალი ფაქტორი ხელს უწყობს ზღვის დრაკონის ცვალებად ზომას, როგორიცაა „ტემპერატურა, მარილიანობა, საკვები (რაოდენობა, ხარისხი და ზომა). ), სქესი, წელიწადის დრო და სიმწიფის ეტაპი.
ეკოლოგია და ქცევა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ზღვის დრაკონი არის ეგრეთ წოდებული ჩასაფრებული მტაცებელი, რომელიც დღის განმავლობაში იმალება წვრილ ქვიშაში მხოლოდ თვალებით და ზურგის ფარფლის წვერით ღია. და უეცარი მანერა. ითვლება, რომ ღამის განმავლობაში უფრო თავისუფლად ცურავს. ამ თეზისს ირიბად ადასტურებს ის ფაქტიც როცა ზღვის დრაკონი დაიჭირეს საკვები დხისით მუცელში უკვე ძირითადად მონელებული იყო. ზღვის დრაკონის შკვების აქტივობა, როგორც ჩანს, უფრო მაღალია ღამის საათებში. ზღვის დრაკონი არის მტაცებელი, რომელიც ძირითადად იკვებება დეკაპოდებით, ძვლის თევზებით და ოპოსუმის კრევეტებით , როგორც იჭერს აღმოსავლეთში.. მათი დიეტა უფრო მცირე რაოდენობით შეიცავს აგრეთვე იზოპოდას, ამფიპოდას, ცეფალოპოდს და ნაჭუჭებს (ბივალვია). ზოგადად, პირველები შეადგენენ ფარდობითი მნიშვნელობის მთლიანი ინდექსის (IRI) 90%-ზე მეტს. ყველაზე გავრცელებული მტაცებელი, რომლის იდენტიფიცირებაც შესაძლებელი იყო სახეობების მიხედვით, იყო დეკაპოდები, კერძოდ Liocarcinus depurator და Galathea strigosa და mysids, კერძოდ, Anchialina agilis. მაგრამ დიეტის ნაერთები მნიშვნელოვნად იცვლებოდა თევზის ზომასთან ერთად. მიუხედავად იმისა, რომ შედარებით პატარა მისიდები იყო ყველაზე გავრცელებული მტაცებელი ზღვის დრაკონი ნიმუშებისთვის 20 სმ ზომით, მათი მნიშვნელობა დიეტის შემადგენლობაში ზომასთან ერთად მცირდებოდა, ისევე როგორც ამფიპოდების მნიშვნელობა. მეორე მხრივ, ცეფალოპოდებისა და თევზების წილი გაიზარდა თევზის ზომასთან ერთად. ზღვის დრაკონის კვების ჩვევა აღმოსავლეთ ადრიატიკის ზღვაში ძალიან მცირედ განსხვავდება წლის განმავლობაში და დეკაპოდები იყვნენ ყველაზე გავრცელებული მტაცებელი ყველა სეზონის განმავლობაში, მაგრამ პიკს მიაღწიეს ზაფხულში და შემოდგომაზე, ხოლო ტელეოსტეის მოხმარება პიკს ზამთარში.
გამრავლება და ქვირითობის ქცევა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ზღვის დრაკონს გამრავლების პერიოდი, ივნისიდან ოქტომბრამდე გრძელდება. ეს ძალიან ფართო დიაპაზონი შემოიფარგლება ოლე ბაგეს (2004) დაკვირვებით, რომელიც აცხადებს, რომ მისი აღმოჩენები მტკიცედ მიუთითებს, რომ ზღვის დრაკონის ქვირითობის დრო არის შემოიფარგლება ივნისიდან აგვისტომდე პერიოდით, პიკი ივლისში. ბაგე ასევე ამბობს, რომ სექტემბრიდან მაისამდე კვერცხუჯრედის პირობებში არ ყოფილა უფრო დიდი აღმოჩენები. ლარვის ზომა დაახლოებით 4,8 მმ-დან 6,8 მმ-მდეა და გამოიჩეკება დაახლოებით სამი თვის შემდეგ. ლარვები და კვერცხები გვხვდება როგორც პელაგურ ზონაში, ასევე ზედაპირულ პლანქტონში. ზღვის დრაკონის ლარვებს შეიძლება დასჭირდეთ შედარებით თბილი წყალი შედარებით დაბალი მარილიანობით, რათა გამოჩეკვათ მეტი რაოდენობით. არ დაფიქსირებულა რაიმე სახის მშობლის ზრუნვის განხორციელება
ტოქსინი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პოტენციურად ლეტალური ცილის კომპონენტი ზღვის დრაკონის ნედლი შხამში არის 105 kDa პოლიპეპტიდი, რომელსაც დრაკოტოქსინი ეწოდება. ნაჩვენებია, რომ ზღვის დრაკონს ნედლი შხამი აქვს მემბრანის დეპოლარიზაციის და ჰემოლიზური მახასიათებლები. ეს მახასიათებლები შეიძლება განმეორდეს აღნიშნულ ერთ ცილის კომპონენტში. თუმცა დეპოლარიზაციის ეფექტი ვერ აიხსნება კარგად დამკვიდრებული მიდგომებით. დეპოლარიზაციის ეფექტი არც Na+ ან K+-არხებით ხდება და არც Na+-K+-ATPase აქტივობით.ნაკბენს ხშირად მოჰყვება პირველი იშემიური და შემდგომში ჰიპერემიული ეფექტები ნაკბენის მიმდებარე ქსოვილში. ეს ეფექტები შესაძლოა დაკავშირებული იყოს შხამში ნაპოვნი ჰისტამინებისა და კატექოლამინების მაღალ კონცენტრაციებთან. სანამ Church & Hodgson (2002) ვარაუდობენ თავად ტოქსინის ქოლინესტერაზას აქტივობას, Haavaldsen & Fonnum (1963) ინტერპრეტაციას უკეთებენ მათ აღმოჩენას. ქოლინესტერაზას მაღალი კონცენტრაცია შხამში, როგორც ნიშანი ქოლინერგული მექანიზმის წარმოქმნაში, რადგან ქოლინესტერაზას აქტივობა ჯერ არ არის აღწერილი ცხოველთა სამყაროს შხამებში. როგორც რასელ და ემერი ( 1960) ნათქვამია, რომ ზღვის დრაკონს ტოქსინის ექსტრაქტს აქვს ნაცრისფერი ფერი, მაგრამ ნათელია მისი გარეგნობით. ამბობენ, რომ მას აქვს "თევზის გემო" და "ამიაკის სუნი". ექსტრაქტის pH მნიშვნელობა, როგორც ჩანს, არის 6,78 და ოდნავ მჟავეა. ზღვის დრაკონის ეს აღმოჩენა ვერ დადასტურდა. შხამის ტოქსიკურობა დამოკიდებული იყო მოპოვების გზაზე. ყველაზე მაღალი ტოქსიკურობა გაზომილი იყო ცოცხალ თევზებში, რომლებიც გაყინული იყო შოკით და ჩაყარეს -70 °C-ის საყინულეებში. ასეთ პირობებში მინიმალური სასიკვდილო დოზა თაგვებისთვის იყო 1.8 მკგ/გ, მაშინ როცა მინიმუმ 110 მგ შეიძლება ამოღებულიყო საშუალო ზომის თევზიდან.
ადამიანებთან ურთიერთობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ადამიანებთან დაკავშირებული ყველაზე გავრცელებული ინციდენტი მჭიდრო კავშირშია ტ. დრაკოს ტიპურ ქცევასთან: არაღრმა წყლების ქვიშაში ჩაძირვა. განსაკუთრებით ზაფხულში სავსებით შესაძლებელია, რომ უყურადღებო მბანავემ გადააბიჯოს, გადახტეს ან დაეცეს უფრო დიდი ვევერის შხამიან ხერხემლებს. მეორე შემთხვევა, როდესაც ადამიანებს. დაკბენის რისკი ემუქრებათ, არის ის, როდესაც მეთევზეები ატარებენ თევზს ბადეში დაჭერის შემთხვევაში. მოკლე დროში საწყისი ნაკბენის შემდეგ, რომელიც შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე საათიდან დღემდე. ფაქტობრივად, დაფიქსირდა შემთხვევები, როდესაც ნაკბენის მსხვერპლები კვლავ დაზარალდნენ 4 თვის შემდეგ, თუნდაც ეს იშვიათი სცენარი იყოს. ტკივილმა შეიძლება ზოგიერთ შემთხვევაში მიაღწიოს 10/10-მდე რიცხვითი შეფასების სკალაზე. 1782 წლის მოხსენებულ შემთხვევაზე, მეთევზემ, რომელსაც ნაკბენი ჰქონდა, ამპუტაცია გაუკეთა თითს ტკივილის შესამსუბუქებლად. ეს გამოწვეულია მეორადი ინფექციებით და სეფსისით, ვიდრე თავად ტოქსინით.
მკურნალობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
არსებობს ბევრი რეკომენდირებული მკურნალობა დიდი ჯიშის ნაკბენისთვის. ეს რეკომენდაციები ვრცელდება ცხელი წყლის ან ძმრის მიღებიდან უფრო საიდუმლო მეთოდებამდე, როგორიცაა თევზის ღვიძლი,თანამედროვე მედიცინა ფაქტობრივად რეკომენდაციას იძლევა ნებისმიერი სახის სიცხე, სასურველია დაზარალებული კიდურის ცხელ წყალში (40-42 °C) ჩასართავად. ტკივილის შესამსუბუქებლად პირველადი დახმარების მცდელობის გარდა, რეკომენდებულია ჭრილობის გაწმენდა და ექიმთან მისვლა, რადგან ანტიბიოტიკები, შემდგომი ანალგეტიკები ან თუნდაც ტეტანუსის პროფილაქტიკა შეიძლება იყოს შესაბამისი.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 549.