ზარაგულა

სოფელი
ზარაგულა
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარერაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე
მუნიციპალიტეტი	ცაგერის მუნიციპალიტეტი
თემი	ლუხვანო
კოორდინატები	42°37′34″ ჩ. გ. 42°42′35″ ა. გ.
დაარსდა	1535 (1675)
პირველი ხსენება	1660
ცენტრის სიმაღლე	900 მ
მოსახლეობა	42 კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 100 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
სატელეფონო კოდი	+995

ზარაგულა — სოფელი საქართველოში, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის ცაგერის მუნიციპალიტეტში, ლუხვანოს თემში. მდებარეობს მდინარე ნამკაშურის (ცხენისწყლის მარჯვენა შენაკადი) ხეობაში, ცაგერის ქვაბულის დასავლეთ კალთაზე. ზღვის დონიდან 900 მეტრზე, ცაგერიდან დაშორებულია 5 კილომეტრით.

ისტორია

ზარაგულას ტერიტორიაზე აღმოჩენილია ანტიკური ხანის მცირე ნამოსახლარი, რომელიც უკავშირდება ელინისტურ ეპოქას.. სოფელში აღმოჩენილია ძვ. წ. IV საუკუნის კოლხური თეთრის განძი, რომელიც დაცულია ს. ჯანაშიას სახელობის საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში.

ზარაგულა წარმოადგენს კოპალიანების გვარის მიერ დაარსებულ სოფელს. მისი მოსახლეობის სრულ უმრავლესობას ისტორიულადაც სწორედ კოპალიანები წარმოადგენენ. საეკლესიო დასტარებში თუ სხვა შუა საუკუნეების წერილობით წყაროებში, აგრეთვე ზეპირსიტყვიერად მის დაარსებას უკავშირებენ კოპალიანების ზარაგულის შტოს მამათავარს კაცია კოპალიანს.

სოფელი ზარაგულა ზემო ლუხვანოს გზიდან.

ზარაგულელი კოპალიანების თქმულების თანახმად, მათი საერთო წინაპარი, სახელად კაცია გურიიდან მოსულა. იგი გვარად კოპალეიშვილი იყო, მეორე ვერსიით კი კობალაძე, რომელიც გურიის მთავრების კარზე მსახურობდა. გარკვეული პერიოდის შემდეგ გაურკვეველი მიზეზების გამო კაციას აღარ დაედგომებოდა გურიელის კარზე და საკუთარ ოჯახთან ერთად გაიხიზნა იმერეთის სამეფოში, სადაც მან იმერეთს მეფის კარზე განაგრძო მოღვაწეობა. კაციას და მის შვილებს დიდი წვლილი შეუტანიათ ოსმალებთან ომში და გავერანებული იმერეთის სამეფოს აღდგენაში, რის გამოც იმერეთის მეფე ბაგრატ III-ს უბოძებია მამული ლეჩხუმში და დაუნიშნავს იგი გადაცემული ადგილმამულის მოურავად. ეს უნდა მომხდარიყო მაშინ, როდესაც ოდიშის სამთავრო ჯერ კიდევ არ მართავს ლეჩუხმს და იგი იმერეთის მეფის დომენია. კაცია დასახლებულა სოფელ ლუხვანოსთან ახლოს, სადაც დაუარსებია სოფელი ზარაგულა. სწორედ მისი სამი შვილი მიიჩნევა ზარაგულას ყველა მცხოვრების საერთო წინაპრად. გვარის დამფუძნებელი მამამთავრის პატივსაცემად ზარაგულას კოპალიანები ასევე იხენიებიან როგორც „კაციეისანები“.

ყველაზე სანდო ვერსიით სოფელი ზარაგულა დაარსებულია 1660 წელს (მეორე ვერსიით დაახლ. 1535 წელს). აქაური კოპალიანები მოურავის ტიტულს ატარებდნენ. ოდიშის სამთავროს ადმინისტრაციულ დაყოფაში არსებობდა საკოპალიანო — მცირე სამხედრო სამოურავო, რომელიც აერთანებდა ზარაგულას, ლუხვანოს და კიდევ 14 სოფელს. ზარაგულელი კოპალიანები წყალობას და მფარველობას იღებდნენ იმერეთის მეფისაგან, ამიტომ ისინი დადიანებს უპირისპირდებოდნენ. განსხვავებით ლუხვანოს კოპალიანებისაგან, რომლებიც მხარს ოდიშის მთავარს უჭერდნენ.

1936 წელს ლავრენტი ბერიას განკარგულებით სოფლიდან მოსახლეობის უმრავლესობა გადაასახლეს აფხაზეთში.

ღირსშესანიშნაობები

სოფელში მდებარეობს ანტიკური ნამოსახლარი (ძვ. წ. IV ს.); 1871 წელს აგებული მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესიის ნანგრევები; კოპალიანთა საგვარეულო ეკლესიის საძირკვლისა და მოურავების სიმაგრის ნაშთები.

დემოგრაფია

დღეს სოფელი ზარაგულა თითქმის დაცლილია. მოუწესრიგებელი ინფრასტრუქტურის, სუბსიდიების არარსებობის და საარსებო რესურსების სიმწირის გამო იგი დეპოპულაციას განიცდის. 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 42 ადამიანი.

აღწერის წელი	მოსახლეობა	კაცი	ქალი
2002	97	54	43
2014	42	28	14

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 483.
• ემილ კოპალიანი, კოპალიანების გვარის ისტორია, თბ.: გამომც. „საუნჯე“, 2017 წელი.

რესურსები ინტერნეტში

• ზარაგულის ელექტრონული რუკა — wikimapia.org
• ზარაგულა დაარქივებული 2022-11-26 საიტზე Wayback Machine. — ენციკლოპედია „საქართველო“