გურულები

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
გურულები
გურული ტრადიციულ სამოსში
მამაკაცის გურული სამოსი

გურულებიქართველთა ეთნოგრაფიული ჯგუფი. გურიის ძირითადი მოსახლეობა. საუბრობენ ქართული ენის გურულ დიალექტზე. აღმსარებლობით მართლმადიდებელი ქრისტიანები არიან, XVIII-XIX საუკუნეებში ქვემო გურიის მოსახლეობის ნაწილი გამაჰმადიანდა.

ანთროპოლოგიურად მიეკუთვნებიან შავიზღვისპირულ და დასავლურქართულ ანთროპოლოგიურ ტიპს, ლინგვისტურად — აღმოსავლურქართულ ჯგუფს, რომელიც წარმოიქმნა რთული ეთნოგენეტიკური პროცესის შედეგად უფრო მცირე ერთეულთა შერწყმით. ისტორიულად გურიის ტერიტორიაზე მოსახლეობა შემოდიოდა გარედან, მაგრამ მიმდინარეობდა მისი გადაადგილება რეგიონის შიგნითაც. პროკოპი კესარიელის (VI ს.) ცნობით, ისტორიული ლაზიკის ის ნაწილი, რომელიც გურიას შეესაბამება, სრულიად დაუსახლებელი ყოფილა. ვარაუდობენ, რომ ადრე აქ მხოლოდ მეგრულ-ლაზური ტომები სახლობდნენ. გურიის ახალი მოსახლეობა შეიძლება გაჩენილიყო VI საუკუნის შემდგომ, განსაკუთრებით VII–VIII საუკუნეებში. როგორც ჩანს, გურულები და იმერლები აღმოსავლეთით ან სამხრეთ-აღმოსავლეთით მეგრელებსა და ლაზებს შორის შეჭრილან. XI–XII საუკუნეებში უკვე ჩამოყალიბებული იყო ქართველთა ძირითადი ეთნოგრაფიული ჯგუფები, მ. შ. გურულები. ეთნონიმს „გურიელნის“ სახით პირველად „ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი“ იხსენიებს თამარ მეფის ერთ-ერთი დარბაზობის აღწერისას.

ვახუშტი ბატონიშვილი გურულებს ასე ახასიათებს:

ვიკიციტატა
„... ხოლო კაცნი და ქალნი მგზავსნი იმერთა ზნითა, ქცევითა, სარწმუნოებითა, რჯულითა. სამწყსონი აფხაზეთის კათალიკოზისანი, შემოსილნი ეგრათვე და შუენიერებითაცა, არამედ უმეტეს კეკელანი და რბილნი, ენა-ტკბილმოუბარენი, უმეტეს წიგნის სიტყვით (მესხთაებრ), არამედ ქართულისავე ენისანი და არა სხჳსა. ბრძოლასა შინა შემმართებელნი და იმერთა თანა ვერ შემდარენი, უქურდალნი, უავაზაკონი; ვითარცა ოდიშარნი, სტუმრის მოყუარენი და კეთილად შემწყნარენი, კეთილ-მგალობელ-მწიგნობარნი, მშჳიდნი, არამედ მყის გულმწყრალნი[1].“

გურულების საცხოვრებლის ყველაზე მარტივი სახეობა იყო ფაცხა და ჯარგვალი. ფიცრული სახლის გაჩენის შემდეგ მათ საცხოვრებლის ფუნქცია დაკარგეს და სამეურნეო ნაგებობად იქცნენ. მოგვიანებით სამეურნეო ნაგებობებსაც (სამზადი სახლი, ხულა, ნალია) ფიცრისაგან აგებდნენ. გაჩნდა ოდა სახლი, XIX საუკუნის II ნახევრიდან კი — „პალატიანი სახლი“. გურული მამაკაცის კოსტუმი იყო „ჩაქურა“, რომელსაც ჩოხა-ახალუხის შემოსვლის შემდეგაც ხმარობდნენ. ტანსაცმელი ძირითადად ადგილობრივ ქსოვილისგან მზადდებოდა. გურული სიმღერები ორიგინალური მრავალხმიანობით გამოირჩევა, ახასიათებს ურთულესი პოლიფონიური ელემენტების კომპლექსი და იმპროვიზაციულობა. გურულების ყოფა და რწმენა-წარმოდგენები ძირითადად არ განსხვავდება დანარჩენ ქართველთა, განსაკუთრებით მოსაზღვრე რეგიონის მოსახლეობის (იმერლები, მეგრელები, აჭარლები) ყოფისა და კულტურისაგან, ახასიათებს ლოკალური ეთნოგრაფიული თავისებურებებიც.

ცნობილი გურულები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აგრონომები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ენათმეცნიერები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ისტორიკოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მედიკოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეცნიერები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მეწარმეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მსახიობები, რეჟისორები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მუსიკოსები, მომღერლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მწერლები, პოეტები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მხატვრები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პედაგოგები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პირველი რესპუბლიკის მოღვაწეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პოლიტიკოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რევოლუციონერები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საეკლესიო მოღვაწეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საზოგადო მოღვაწეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სამხედრო მოღვაწეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სპორტსმენები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფილოლოგები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფილოსოფოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფირალები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ცნობილი გვარები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  • ცეცხლაძე გ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 2, თბ., 2012.
  • ცეცხლაძე გ., გურიის მოსახლეობის საოჯახო ყოფა, თბ., 1991;
  • გურია. კრებული, თბ., 1980;
  • ჟღენტი ს., გურული კილო, ტფ., 1936;
  • ბაქრაძე დ ., არქეოლოგიური მოგზაურობა გურიასა და აჭარაში, ბათუმი: „საბჭოთა აჭარა“, 1987 [1878].
  • Из пиренейской Гурии, Тфл., 1927.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ქართლის ცხოვრება. ტომი IV. ბატონიშვილი ვახუშტი. აღწერა სამეფოსა საქართველოსა. გვ. 793. სახელმწიფო გამომცემლობა „საბჭოთა საქართველო.“ თბილისი 1973.
გურიის პორტალი – დაათვალიერეთ ვიკიპედიის სხვა სტატიები გურიის შესახებ.