ბაღდათის მუნიციპალიტეტი

ადმინისტრაციული ერთეული
ბაღდათის მუნიციპალიტეტი
დროშა გერბი
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	იმერეთის მხარეიმერეთის მხარე
ადმ. ცენტრი	ბაღდათი
კოორდინატები	42°05′00″ ჩ. გ. 42°50′00″ ა. გ.
ფართობი	815 კმ²
ოფიციალური ენა	ქართული ენა
მოსახლეობა	21 582 კაცი (2014)
სიმჭიდროვე	26,5 კაცი/კმ²
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 99,68 % რუსები 0,15 % უკრაინელები 0,07 %
სარწმუნოებრივი შემადგენლობა	მართლმადიდებლები 99,17 %
სასაათო სარტყელი	UTC+04:00
ბაღდათის მუნიციპალიტეტი ვიკისაწყობში

ბაღდათის მუნიციპალიტეტი — თვითმმართველი ერთეული იმერეთის მხარეში. ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ბაღდათი. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია 1930 წლამდე შედიოდა ქუთაისის მაზრაში, 1930 წელს გამოიყო ცალკე რაიონად. 1940-1990 წლებში ერქვა მაიაკოვსკის რაიონი. მუნიციპალიტეტში სულ 25 დასახლებული პუნქტია: 1 ქალაქი და 24 სოფელი. დასახლებული პუნქტები გაერთიანებულია 13 ტერიტორიულ ერთეულში (1 ქალაქი, 6 თემი, 6 სოფელი).

გეოგრაფია

მუნიციპალიტეტი მდებარეობს დასავლეთ საქართველოში, მდინარე ხანისწყლის (რიონის მარცხენა შენაკადი) აუზში. დასავლეთით ესაზღვრება ვანის მუნიციპალიტეტი, ჩრდილო-დასავლეთით — წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი, ჩრდილოეთით და ჩრდილო-აღმოსავლეთით — თერჯოლისა და ზესტაფონის მუნიციპალიტეტები, აღმოსავლეთით — ხარაგაულის, სამხრეთით — ადიგენისა და ახალციხის მუნიციპალიტეტები. მუნიციპალიტეტის ფართობია 814,4 კმ².

მუნიციპალიტეტში არის ტუფის, გრანიტის, მარმარილოს საბადოები.

რელიეფი

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე უძველესი ქანებით — ზედაცარცული კირქვებითა და მერგელებით აგებულია ქალაქ ბაღდათის აღმოსავლეთით მდებარე ტერიტორია და მდინარეების, ხანისწყლისა და საკრაულას ზემოთი. ცარცულ ნალექებს ეკვრის ქვედაპალეოგენური თიხები, ქვიშაქვები, ტუფ-ქვიშაქვები. მთიან ნაწილში დიდ ფართობზეა ეოცენური ვულკანოგენური წყებები — ანდეზიტური ტუფ-ბრეჩქიები, ტუფ-ქვიშაქვები და ტუფ-კონგლომერატები. გორაკ-ბორცვიან მთისწინეთში ვიწრო ზოლს ქმნის ნეოგენური თიხები, ქვიშაქვები და მერგელები, რომლებშიც გავრცელებულია მეწყრული მოვლენები. იმერეთის დაბლობი უმთავრესად აგებულია მდინარეული ნალექებით.

მუნიციპალიტეტის ტერიტორია უმეტესად მთაგორიანია, მოიცავს მაღალ, საშუალო და დაბალმთიან ტერიტორიას, შედარებით მცირე ნაწილი უჭირავს ვაკე-დაბლობს. მუნიციპალიტეტის მთავარი ოროგრაფიული ერთეულია მესხეთის ქედი, რომლის თხემზე აღმართულია მწვერვალები: ნაგება (2607 მ.), დიდმაღალი (2588 მ.), წყალწითელა (2496 მ). ამ ქედის ჩრდილო განშტოებები (მწვერვალები: ბოლოკოური — 2312 მ., მოღობილა — 2241 მ, ურემა — 2374 მ.) სწრაფად დაბლდება იმერეთის დაბლობისაკენ და შუა ნაწილში მათი აბსოლუტური სიმაღლე 1700 მეტრს ოდნავ აღემატება (ნაბოსტნები — 1713 მ, დორგონოული — 1861 მ., კინკილეთი — 1464 მ.), ხოლო ქალაქ ბაღდათის მიდამოებში 1000 მეტრზე ნაკლებია. მუნიციპალიტეტის მთიან ნაწილს ჩრდილოეთით გასდევს 300-400 მეტრი სიმაღლის გორაკ-ბორცვიანი მთისწინეთი.

ზეკარის უღელტეხილი

მუნიციპალიტეტის ფარგლებში შედის იმერეთის დაბლობის ნაწილი, რომელიც აქ ზღვის დონიდან 65-70 მეტრამდე აღწევს. მესხეთის ქედზე მდებარეობს ზეკარის უღელტეხილი (2180 მ.), რომლითაც მუნიციპალიტეტი უკავშირდება ახალციხისა და ადიგენის მუნიციპალიტეტებს.

ჰავა

მუნიციპალიტეტის კლიმატური პირობები იცვლება სიმაღლის მიხედვით. გაბატონებულია ნოტიო სუბტროპიკული ჰავა, იცის ზომიერი ცივი ზამთარი და ხანგრძლივი თბილი ზაფხული (დაბლობზე — შედარებით მშრალი ცხელი ზაფხული). ჰაერის საშუალო წლიური ტემერატურა დაბლობზე (დიმი) 14 °C, დაბალმთიან ზონაში (საირმე) — 9 °C, შესაბამისად იანვრის საშუალო ტემპერატურაა 4,4 °C და -0,3 °C; ივლისისა — 23 °C და 17,4 °C; აბსოლუტური მინიმუმი დაბლობზე -18 °C, დაბალ მთაში -23 °C, აბსოლუტური მაქსიმუმი შესაბამისად 42 °C და 37 °C. საშუალო და მაღალმთიან ზონაში ნოტიო ჰავაა, იცის ცივი ზამთარი და ხანგრძლივი გრილი ზაფხული. ნალექები 1200-1500 მმ წელიწადში. ნალექების მაქსიმალური რაოდენობა მოდის ზამთარში, მინიმალური — ზაფხულში.

შიგა წყლები

მუნიციპალიტეტის მთავარი მდინარეა ხანისწყალი, რომელსაც სათავე აქვს მესხეთის ქედის თხემურ ნაწილში, ნაგების მთის ახლოს. მდინარე ქალაქ ბაღდათამდე მთის ტიპისაა, ხოლო მის ჩრდილოეთით — ვაკისა. ხანისწყალი ერთვის რიონს მარცხნიდან. ხანისწყლის მნიშვნელოვანი შენაკადებია ლაიშურია და საკრაულა (მარჯვნიდან), ქერშავეთი და წაბლარასწყალი (მარცხნიდან). მდინარეები საზრდოობენ წვიმისა და მიწისქვეშა წყლით, წყალდიდობა იცის გაზაფხულზე, წყალმოვარდნები — ზაფხულსა და შემოდგომაზე.

მდინარე ხანისწყალი ქალაქ ბაღდათთან

მუნიციპალიტეტის ტერიტორია მდიდარია სამკურნალო მინერალური წყლებით, რომელთა ბაზაზე შექმნილია კურორტები საირმე და ზეკარი.

ნიადაგები და ლანდშაფტები

მუნიციპალიტეტის დაბლობ ტერიტორიაზე გავრცელებულია ალუვიური და სუბტროპიკული ეწერი ნიადაგები. დიდი ფართობი უჭირავს ტყის ყომრალ ნიადაგებს: ტყის ზონის ქვემო ნაწილში — საშუალო და მცირე სისქის ტყის ყომრალ ნიადაგებს, ზემოთ — ღია ფერის და გაეწერებულ ტყის ყომრალ ნიადაგებს. სუბალპურ ზონაში მთიდ მდელოს კორდიანი და კორდიან-ტორფიანი ნიადაგებია, ხოლო ალპურ ზონაში — მცირე სისქის მთისმდელოს კორდიან-ტორფიანი ნიადაგი.

მუნიციპალიტეტის ტერიტორია გაშლილია ნოტიო სუბტროპიკულ ვაკეთა, ნოტიო ჰავიანი მთა-ტყისა და მთა-მდელოს ლანდშაფტის ტიპების გავრცელების არეალში და მოიცავს ლანდშაფტის შემდეგ სახეს: 1. ვაკე-დაბლობი კოლხური მცენარეულობით, ალუვიური და ეწერი ნიადაგებით 2. ვაკე-დაბლობი მუხნარითა და ეწერი ნიადაგებით 3. ბორცვიანი მთისწინეთი კოლხური მცენარეულობით, ნეშომპალა-კარბონატული და ეწერი ნიადაგებით 4. დაბალ და საშუალომთიანეთი წიფლის ტყეებითა და ტყის ყომრალი ნიადაგებით 5. საშუალო მთები წიფლნარ-მუქწიწვიანი ტყეებით, ტიპური და გაეწერებული ტყის ყომრალი ნიადაგებით 6. სუბალპური ტყეები და მდელოები მთის ტყისა და მთის მდელოს ნიადაგებით. 7. ალპური მდელოები, მთის მდელოს კორდიანი და კორდიან-ტორფიანი ნიადაგებით.

ფლორა და ფაუნა

მუნიციპალიტეტის მთიანი ტერიტორია — მესხეთის ქედის კალთები — შემოსილია ტყით. გორაკ-ბორცვიან მთისწინეთში გავრცელებულია წიფლნარ-რცხილნარი, რომლიც ქვეტყეში ხარობს წყავი, შქერი, ბაძგი და სხვა. დაბალ და საშუალომთიან ზონაში გაბატონებულია წიფლნარი, რომელშიც შერეულია რცხილა, ნეკერჩხალი, წაბლი, ცაცხვი, თელა და სხვა. ტყის ზონის ზედა სარტყელი უკავია წიწვოვნებს — ნაძვნარ-სოჭნარს, რომელიც მთავრდება სუბალპური ტანბრეცილი ტყით. მესხეთის ქედის კალთები ტყის ზონის ზემოთ უჭირავს სუბალპურ და ალპურ მდელოებს.

მუნიციპალიტეტის ფარგლებში მოქცეულია აჯამეთის აღკვეთილი (მუხნარი). სოფლების, როკითისა და ვარციხის მიდამოებში შემორჩენილია ძელქვის ცალკეული ეგზემპლარები.

მუნიციპალიტეტში მრავლადაა გავრცელებული მთისა და დაბლობის ტყის ცხოველები: ირემი, შველი, გარეული ღორი, არჩვი, მურა დათვი, მგელი, ფოცხვერი, გარეული კატა, ტურა, მელა, წავი, კვერნა, კურდღელი და სხვა. ფრინველებიდან გვხვდება ტყის ქათამი, ოფოფი, მწყერი, გარეული მტრედი, გვრიტი, შაშვი, მოლაღური, კოდალა, ჩხიკვი, ჩხართვი, ქორი, მიმინო, ძერა და სვა. მდინარეებში ბევრია თევზი, მათ შორის კალმახი.

მოსახლეობა

ქალაქი ბაღდათი

მოსახლეობის რიცხოვნობა — 21 582 კაცი (2014); სიმჭიდროვე — 26,5 კაცი კვ.კმ-ზე. მუნიციპალიტეტში 25 დასახლებული პუნქტია: 1 ქალაქი და 24 სოფელი.

მოსახლეობის უმრავლესობა მართლმადიდებელი ქრისტიანია 99,17 %. მოქმედებს 12 ტაძარი. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია ვანისა და ბაღდათის ეპარქიას ექვემდებარება.

აღწერის მონაცემები

აღწერის წელი	მოსახლეობა
1989	29 053
2002	29 446
2014	21 582
2021	18 400

პოლიტიკა

საკრებულო

პარტია		2017	2021	ამჟამინდელი საკრებულო
	ქართული ოცნება	23	18
	ნაციონალური მოძრაობა	3	7
	საქართველოსთვის		1
	ლელო		1
	ევროპული საქართველო	2
	პატრიოტთა ალიანსი	1
სულ		29	27

ეკონომიკა

კურორტი საირმე

მუნიციპალიტეტში ეკონომიკის წამყვანი დარგია მევენახეობა და მეღვინეობა. ძირითადი გავრცელებული ჯიშებია ცოლიკოური, ძელშავი, ციცქა. გავრცელებულია აგრეთვე მეხილეობა, ხეხილიდან გავრცელებულია კურკოვანი ჯიშები. მებოსტნეობა, ნაწილობრივ მეცხოველეობა. მრეწველობის მთავარი დარგია კვების მრეწველობა: ღვინის ქარხნები, ასევე ცნობილია ვარციხის კონიაკის ქარხანა. განვითარებულია საშენი მასალების წარმოება.

მუნიციპალიტეტში გადის სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საავტომობილო გზები ქუთაისის, ზესტაფონის, ვანისა და აბასთუმნის მიმართულებით. შიდა გზების სიგრძეა 207 კმ.

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარეობს ორი ბალნეოლოგიური კურორტი: საირმე და ზეკარი. მოიპოვება და იწარმოება მინერალური წყალი საირმე.

კულტურა

ვლადიმერ მაიაკოვსკის სახლ-მუზეუმი

მუნიციპალიტეტში 27 საჯარო სკოლაა, 1 საშუალო პროფესიული სასწავლებელი, 23 ბიბლიოთეკა, 1 თეატრი და 1 მუზეუმი. ქალაქ ბაღდათში არის ვლადიმერ მაიაკოვსკის სახლ-მუზეუმი.

ისტორიული ძეგლები

ჭალის ეკლესია, წითელვეხი

მუნიციპალიტეტის ისტორიული ძეწგლებიდან აღსანიშნავია ადრინდელი შუა საუკუნეების ნაქალაქარი როდოპოლისი, ამაღლების ეკლესია წითელხევის მიდამოებში (X ს.), დევაძეების ეკლესია იქვე (X-XI სს, გადაკეთებულია გვიანდელ შუა საუკუნეებში), წმინდა გიორგის ეკლესია ქვედა ზეგანში (შუა საუკ.), ობჩის წმინდა გიორგის ეკლესია (შუა საუკ.), მაცხოვრის ეკლესია როკითში (შუა საუკ.), დიმის კოშკი (XVII-XVIII სს.).

ლიტერატურა

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ბაღდათის მუნიციპალიტეტი

• დევდარიანი გ.. ჯაოშვილი ვ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 359-360.